Дата: 2016-12-01
Гар бар фалакам даст буди чун Яздон, Бардоштаме ман ин фалакро зи миён. В-аз нав фалаке дигар чунон сохтаме, К-озода ба коми дил расид? осон.
Аз р?и толеъномаи Умари Хайём ?исоб карда шудааст, ки ? 18 майи соли 1048 дар ша?ри Нишопур таваллуд шудааст. Нишопур яке аз ша?р?ои асосии санъати Эрон буда, дар вилояти Хуросон ?ойгир шудааст. Сол?ои к?дак? ва наврасии Умари Хайём дар Нишопур гузаштааст. Умари Хайём аввал дар мадрасаи Нишопур, ки дар он ва?т ш??рати калон дошт, маш?ули илм гашта ва баъдан та?сили худро дар Балх, Самар?анд ва Бухоро давом додааст.
Умари Хайём илм?ои да?и? аз ?умла ал?абр, ?андаса, ?айъат, астрономия ва фалсафаро ба хуб? ом?хтааст. ?уръон, таьрих, ху?у?шинос? ва ?айра?оро аз бар намуда, забони араб? ва адабиёти арабиро ба хуб? медонист. Ма?орати шеьрнависии баланд дошт. Умари Хайём астрология ва тибро низ ом?хта, аз нозуки?ои санъати муси?? низ ога?? доштааст. ? асар?ои файласуфони ?адими Архимед, Евклид, Аристотелро ба забони араб? тар?ума намудааст.
Хайём ?уръонро на фа?ат аз ёд медонист, балки ?ар як ояти онро эзо? дода метавонист.
Яке аз самт?ои асосии фаъолияти ? дар со?аи такмил ва риво?и масъала?ои математик? зо?ир мешавад. Ихтирои аввалини ? дар 25 солаги сурат гирифта буд. Дастоварди илмиаш «Трактат» дар бораи илми ал?абр ва алму?абала, ки дар Самар?анд таълиф намуда буд, номи Умари Хайёмро ?амчун олим ш??рат бахшид.
Фаъолияти илмии Умари Хайём дар Бухоро (дар дарбори ша?зодаи Хокон Шамс Алмулк) о?оз меёбад. Соли 1074 Умари Хайём ба дарбори шо? Малик, ки дар ша?ри Исфа?он аст, даъват карда шуда буд.
Умари Хайёмро барои идора кардани обсерваторияи дарбор даъват карда буданд. Дар давоми 5 сол Умари Хайём бо ?амро?ии олимони дарбор дар обсерватория назорат бурданд ва мо?и марти соли 1079 та?вими нав ихтироъ карданд, ки аз та?вими пешина 7 сония ани?тар буд.
Дар Исфа?он дар дарбори шо? Малик, Умари Хайём бо математика шу?л меварзид. Дар охири соли 1077 рисолаи илмиашро аз геометрия ба охир расонд. Соли 1080 аввалин рисолаи фалсафии Умари Хайём доир ба мо?ияти умр ва ?аёт таълиф гардид.
Соли 1092 баъди фавти шо? Малик ла?за?ои осоиштаи умри Умари Хайём ?ам ба охир расид.
Дар дарбори Турканхотун зани шо? Малик, Умари Хайём ягон дастгир? намедид. Обсерватория п?шида шуд. Пойтахти давлат аз Хуросон ба ша?ри Марв к?чонида шуд. Умари Хайём ба Нишопур баргашт ва дар он ?о то охири умри худ зиндагон? кард. Хайём дар мадрасаи Нишопур маш?ули мударриси гардид. Дар он ?о ?ам кор?ои илмии худро давом дода, Рисола «Дар бораи санъати муайян кардани ми?дори тилло ва ну?ра дар моеъ?о»-ро навиштааст. Сол?ои охири ?аёти Умари Хайём бисёр ?ам вазнин буданд. Умари Хаём на тан?о чун олим ва файласуфи тавоно, балки ?амчун шоири озодандеш ва да?и?баён дар миёни мардум ва а?ли сухан ш??рат ёфта буд.
Бино ба маълумоти сарчашма?о Умари Хайём дар пиронсолаг? ба зиёрати Маккаву Мадина мушарраф гаштааст. Баъди бозгашт аз ?а? дар яке аз де?а?ои Нишопур ?ой гирифта, то охири умр он ?о мондааст.
Аз р?и маълумоти маъ?аз?ои адабии аср?ои миёна Умари Хайём оиладор набуда, фарзанд надоштааст. Хайём зиндагии фа?ирона гузаронида, чоруми декабри соли 1131 аз олам чашм мепушад.
?оло мар?ади Умари Хайём аз зеботарин мавзеъ?о дар Нишопур ба ?исоб рафта, зиёратго?и а?ли хунар ва д?стдорону ало?амандони шеъри порси ва каломи мавзун мебошад. Дар сари ?абри шоир ма?барае бар?ост, ки ?амеша гулафшону озода аст.
Рубои?ои зебои Умари Хайём
Афсус ки номаи ?авони тай шуд
Вон тоза ба?ори зиндагои ди шуд
Вон мур?и тараб ки номи ? буд шабоб
Фарёд надонам кай омаду кай шуд
Як умр ба кудаки ба устод шудем
Як умр зи устодии худ шод шудем
Афсус надонем ки моро чи расид
Аз хок баромадему бар бод шудем
Дар корга?и кузагаре будам душ
Дидам ду ?азор куза гуёву хамуш
?ар як ба забони ?ол бо ман гуфтанд
Ку кузагару кузахару куза фуруш
Асрори азалиро на ту дониву на ман
Вин ?арфи муаммо на ту дониву на ман
?аст аз паси парда гуфтугуи туву ман
Чун парда барафтад на ту мониву на ман
Шайхе ба зани фо?иша гуфто масти
?ар ла?за ба доми дигаре по басти
Гуфто шайхо ?ар ончи гуи ?астам
Оё ту чунон ки менамои ?асти
Он ба ки дар ин замона кам гири дуст
Бо а?ли замона су?бат аз дур накуст
Он кас ки ба ?умаги туро такя бар ?ст
Чун чашми хирад боз куни душмани туст
Дар ?ар даште ки лола зоре буда аст
Он лола зи хуни ша?риёре буда аст
Чу барги бунафша каз замин меруяд
Холест ки бар рухи нигоре буда аст
Чун об ба ?уйбору чун бод ба дашт
Р?зи дигар аз навбати умрам бугзашт
?аргиз 0ами ду р?з маро ёд нагашт
Р?зе ки наёмадасту р?зе ки гузашт
Эй дил зи замона расми э?сон маталаб
Ваз гардиши даврон сару сомон маталаб
Дармон талаби дарди ту афзун гардад
Бо дард бисозу ?е? дармон маталаб
То кай ?ами он хурам ки дорам ё не
Вин умр ба хушдиди гузорам ё не
Пур кун ?ада?и бода ки маълумам нест
Кин дам ки фуру барам барорам ё не
Аз манзили куфр то ба дин як ?адам аст
Ваз олами шак то я?ин як нафас аст
Ин як нафаси азизро хуш медор
Каз ?осили умри мо ?амин як нафас аст
Некиву бади ки дар ни?оди башар аст
Шодиву ?ами ки дар ?азову ?адар аст
Бо чарх макун ?авола кандар ра?и а?л
Чарх аз ту ?азор бор бечоратар аст
Со?и, гулу сабза бас тарабнок шудаст
Дарёб ки ?афтаи дигар хок шудаст
Май нушу гуле бичин ки то дарнигари
Гул хок шудасту сабза хошок шудаст
Афсус ки сармоя зи каф берун шуд
Дар пойи а?ал басе ?игар?о хун шуд
Кас номад аз он ?а?он пурсам аз вай
Ка?воли мусофирони дунё чун шуд
Умрат то кай ба худпарасти гузарад
Ёдар пайи нестиву масти гузарад
Май хур ки чунин умр ки ?ам дар пайи ?ст
Он бе? ки ба хоб ё ба масти гузарад
Эй бас ки набошему ?а?он хо?ад буд
Не ном зи мову не нишон хо?ад буд
Зин пеш набудему набуд ?е? халал
Зин пас чу набошем ?амон хо?ад буд
Дидам ба сари иморате марде фард
Ку гил билагад мезаду хораш мекард
Вон гил бо забони ?ол бо ? мегуфт
Сокин, ки чун ман басе лагад хо?и кард
Ин ?офилаи умр а?аб мегузарад
Дарёб даме ки бо тараб мегузарад
Со?и ?ами фардои ?арифон чи хури
Пеш ор пиёларо ки шаб мегузарад
Як ?атраи об буду бо дарё шуд
Як зарраи хоку бо замин якто шуд
Омад шудани ту андарин олам чист?
Омад магасе падиду нопайдо шуд
Аз ?умлаи рафтагон ин ро?и дароз
Боз омадаи ку ки ба мо гуяд боз
?он бар сари ин ду ро?а аз с?и ниёз
Чизе нагзори ки намеои боз
Эй со?иби фатво зи ту пар?езкортарем
Бо ин ?ама масти зи ту ?ушёртарем
Ту хуни касон хуриву мо хуни разон
Инсоф биде? кадом хунхортарем?
Бархезу махур ?ами ?а?они гузарон
Хуш бошу даме ба шодмони гузарон
Дар табъи ?а?он агар вафое буди
Навбат ба ту худ наёмади аз дигарон
Дар корга?и кузагаре кардам рой
Бар пиллаи чарх дидам устод ба пой
Мекард далери кузаро даставу сар
Аз каллаи подшо?у аз дасти гадой
?ангоми сапеда дам хуруси са?ари
Дони ки чаро ?аме кунад нав?агари
Яъне ки намуданд дари оинаи суб?
Каз умр шабе гузашту ту бехабар?
Просмотр: 2349
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved