Дата: 2016-03-05
НАКША:
1.А?АМИЯТИ РАСТАН? ДАР ТАБИАТ ВА ?АЁТИ ИНСОН.
2. ТАЪСИРИ АНТРОПОГЕН? БА ОЛАМИ РАСТАН?
3. ?АНГАЛ САРВАТИ БЕБА?ОИ ТАБИ? ВА ПРБЛЕМАХОИ ЭКОЛОГИИ ОН ДАР ЧУМХУРИИ ТОЧИКИТОН.
4.ЧОРАБИНИХОИ хИФЗИ ОЛАМИ РАСТАН?
5.Му?офизати растани?ои гулдори нодир ва нестшудаистода, ки ба «Китоби Сурхи То?икистон» дохил карда шудаанд.
Олами растан? сарчашмаи асосиву аввалини ?аст? дар р?и Замин инкишофди?андаи ?аёт, бавучудоварандаи раванди фотосинтез аст.Дар раванди фотосинтез растани?и сабз аз гази карбон ва об моддахои органикиро баву?уд оварда, сарчашмаи ма?сулот?ои зарурии ?изо (мева, сабзавот, ?алладона) ва ?амчунин ашё барои со?аи саноат ва сохтмон маъсуб меёбад.Структураи аввали ало?аи байни олами растан? ва ?айвонот.
Растани?ои сабз
Офтоб
?айвонот
СО2
Карбон ва дигар модда?ои ?изо?
О2
Растани?ои об? - ин гур??и растани?о ба бошандагони об?авз?о хеле а?амиятнок буда аз тарафи инсон кам истифода бурда мешавад. Растани?ои хок? - ин растани?о барои баву?удоии хок ва ?осилнокии он а?амияти махсус доранд, ки дар ин?ода роли обсабз?о, бактерия?о, занб?ру??о назаррас аст.
Растани?ои сат?и замин? зиёда аз 500 ?азорнамудаш ба ?айд гирифта шудааст, ки аз онхо 300 ?азораш растани?ои дара?аи паст буда, ?исми зиёди он аз тарафи инсон истифода бурда мешавад аз ин худ бармеояд, ки таъсиррасони ба ин гур??и растани?о аз тарафи инсон хеле зиёд аст. Дар замони муосир муайян кардан хеле душвор аст, ки аз сат?и сайёра чанд намуди растани?о аз байн рафтаанд ? Чунин маълумот?о ба ?айд гирифта шудааст, ки зиёда аз 30 ?азор намуд растани?о аз байн рафтаанд. Ин маълумоти ани? набошад ?ам ин ра?ам?о моро водор мекунад, ки нисбати ин масъала ?идд? муносибат намоем. Тан?о дар марзи давлати То?икистон 50 % -и растани?ои инкишоф ёфта истода а?амияти амал? доранд, ки худ аз ин бояд хулосаи ани? барорем,зеро муайян карда шудааст, ки зиёда аз 50 намуди растани?ои шифобахш ба ?ифз м??то? аст. Дар нати?аи фаъолияти инсон ва ?онеъ кунонидани талаботаш масо?ати бузурги замин?ои бо растани?ои табии банд буда мадан? кунонида шуд, яъне инсон му?ити табииро дигаргун намуда олами табии растаниро ба худ мувофи? гардонд. Ба ?амоа?ои растан? тасири олами зинда кам нест, ?арчанд ки як ?атор растани?о дар чарого? барои ?айвонотхо х?рданибоб набошанд ?ам, лекин чорво он?оро поймол карда инкишофи ин намуди растаниро ?атъ мегардонад. Чарого?хое, ки бена?ша истифда бурда мешаванд ба деградатсия оварда мерасонад ва сабаби эрозия бо воситаи об? ва шамол мегардад. Таъсири партов?ои саноат? ба инкишофи растани?о хеле калон аст. Модда?ое, ки ?амчун партов аз тарафи корхона?ои саноат?, на?лиёт ба ?абати ?аво? ?амро? мешаванд ба узв?ои растани?о та?шин шуда ?обилияти инкишофёбии растани?оро дигаргун менамояд. Чуноне, ки аз сарчашмахои илм? бар меояд инкишофи растани?о ?ангоми ифлосшавии сарвати табии - ?аво, об, хок ду ва аз он зиёд маротиба суст мегардад, ?атто партов?ое, ки модда?ои за?р? доранд ба хушк шудани растани?о меоваранд.
Муайян карда шудааст, ки зироатнокии ?алладона дар но?ия?ое, ки саноати металлургияи ранга фаъолият мебарад 40 -50 % махсулоти кам меди?ад, дар таркиби ин зироат?о бошад 25 – 30 % сафеда кам ба назар мерасад. Партов?ои гуногун сарчашмаи асосии ма?ви растани?о ба шумор меравад, ?атто растани?ои чарого?? аз он осеб мебинанд. О?ибати вазнин барои растани?ои ин ?амъ намудани гули растани?о, ?айри на?ша истифодабарии марзи табии ва марз?ои а?амияти рекреатсион? дошта аст.
3. ?АНГАЛ САРВАТИ БЕБА?ОИ ТАБИ? ВА ПРБЛЕМАХОИ ЭКОЛОГИИ ОН ДАР Чумхурии Точикистон.
?ангал ба таркиби гуногуншаклии олами растан? дохил шуда хусусияти хоси худ ва а?амияти му?им дорад. Ин комплекси табии аз растани?ои дарахт?, буттагии ?амон ё бисёр намуд?ои ба он наздик, ки дар ало?аманд? ва ба?амвобастаг? дорад иборатанд.Олами растан? ба сарвати хок, об, ?абати атмосфер? таъсир мерасонад. ?ангал системаи ягонаи табииро ташкил намуда аз компонент?ои ба ?амало?аманд ва ба ?амвобаста иборат аст,ки баробарвазнии динамик?, устувории табии, авторегулятсия, хосияти баланди бар?ароршавии табииро таъмин мекунад.
Му?имтарин функсияи экологии ?ангал - ?амчун ма?м?и ягонаи олами растан? баву?удоварандаи моддаи органик?, шифобахш?, эстетик?, санитар?- гигиен?, ниго?дорандаи баробарвазнии таркиби газии атмосфера, му?офизат?, рекриатсион?, ниго?дорандаи ре?ими дарё ба хисоб меравад. Ма?м?и биомасса дар ?ангал 1017 – 1817 гр. ташкил меди?ад.?ангал ма?сулноктарин биомаи сайёраи Замин буда, ин ма?сулнок? ба структураи яруснок? ва истифодаи эффекти равшании офтоб вобаста аст.?ангалзор?ои с?занбаргдор соле аз 400 то 2000 г. аз ?ар 1м,2 ?ангалхои нами тропик? бошад аз1000 – 5000 г/м2. массаи хушкро баву?уд меорад.
?ангал ба тамоми компонент?ои биосфера таъсир намуда, ?амчун компоненти му?ит бавучуд оваранда ба ?исоб меравад.Роли ?ангал дар табиат басо му?им аст.
?ангалро дар гуногун со?а?ои хочагии хал? истифода мебаранд, он сарчашмаи ма?сулот?ои барои ?аёти инсон зарур ба ?исоб меравад.
Исбот карда шудааст, ки ?ар як инсон дар ?аёти худ 200 дарахтро истифода мебарад, кадоме, ки барои ?онеъ гаштани талаботаш ?атм? зарур аст.
Дар замонхои пеш ?ангалзор ?исми зиёди сайёраи Заминро п?шида буд. А?додони мо замин?ои ба ?ангал банд бударо ба замин?ои кишт табдил доданд. Дар нати?аи инкишоф ёфтани тамаддуни чамият нисбати сарвати чангал талабот афзун гардид ва истифодаи он хеле гуногуншаклу васеъ шуд.Аз р?и маълумот?ои муосир дар т?ли 100 соли охир 50-70 % -и ?ангалзор аз тарафи инсон бурида шуд. Аз р?и маълумоти эксперти марз?ои ба ?ангал банд буда дар солхои 80-уми асри ХХ 29,7% - и сат?и хушкиро ташкил медод,?ангал?ои дарахтони зич дошта бошанд 24 % сат?и хушкиро дар бар мегирифтанд.
Масо?ати ?ангал ва захираи ч?б аз р?и маълумоти Н.Ф. Реймерс, 1990.
Форматсия |
Масо?ат |
Захираи ч?б |
|||
Млн. га |
% |
т/га |
Млн. тн. |
% |
|
?ангалхои намноки тропик? |
463 |
18,9 |
6,4 |
1593,5 |
29,4 |
?ангал?ои намноки тропик?,давраи вегетатсияшон дар мавсими борон? |
260 |
10,7 |
2,0 |
520,0 |
9,6 |
?ангалхои хушк давраи вегетатсияшон дар мавсими борон?. ?ангал?ои к???. |
510 |
20,9 |
1,0 |
510,0 |
9,4 |
?амаг? ?ангалзор?о дар минта?аи тропик? ?ой дошта. |
1233 |
50,5 |
- |
2633,5 |
48,4 |
?ангалзор?ои минта?аи м?ътадили дар мавсими борон вегетатсия шаванда, ?ангалзор?ои лавр?. |
20 |
0,9 |
6,0 |
120,0 |
2,2 |
?ангалзори аз ?инс?ои сахт иборатбуда. |
170 |
7,0 |
1,3 |
221,0 |
4,1 |
?ангалзори тобистон сабз ва с?занбарги к??? |
395 |
16,2 |
4,0 |
1580,0 |
29,2 |
?ангалзори с?занбари шимол? |
620 |
25,4 |
1,4 |
868,0 |
16,1 |
?амаг? ?ангалзори минта?аи м?ътадил |
1205 |
49,5 |
- |
2789,0 |
51,6 |
?амаг? |
2438 |
100 |
2,2 |
5412,5 |
100 |
Аз ин таблитса бар меояд, ки масо?ати умумии ?ангал 2438 млн. га аз он ?умла ?ангалзори минтакаи тропик? 1233 млн. га. (50,5 %), ?ангалзри минта?аи м?ътадил 1205 млн. га (49,5%)-ро ташкил меди?ад.Захираи ?ахонии ч?б 5412,5 млн. т буда, са?ми давлати Финляндия хеле назаррас аст, зеро 70% масо?ати ин давлатро ?ангал фаро гирифтааст.
Барои о?илонаистифода бурдани ?ангал онро ба се гур?? ?удо кардаанд.
Гур??и 1 - Ба ин гур?? чангалзорхои а?амияти об?ифзкунанда,хок?ифзкунанда, зона?ои дамгир?, ?ангалзор?ои ма?фуз?, хат?ои му?офизатии со?или дарё, ?адди ро?ро дохил мекунанд.
Гур??? 2 - Ба ин гур?? зонаи кам дарахт, ки дар нохия?ои маркази ва ?арб? ?ойгиранду а?амияти му?офизат? ва ма?дудияти истифодабарии ин сарвати растанигиро доранд шомил кардаанд.
Гуру?и 3 - Ба ин гуру? чангалзор?ои зонаи сердарахт, ки а?амияти таъминкунандаг? доранд дохил карда мешавад.
?ангалзори гур??и аввал истифода бурда намешаванд бо ма?сади ниго?дории санитар?, ?авоннамо?, бисёртар равшан? ба бо?имонда растани?о дастрас шудан, баъзе шохи дарахтон буррида мешаванд. ?ангал?ои гур??и дуюм ре?аи бурридани дарах ма?дуд. ?ангалзор гур??и сеюм асоси базаи таёркунии чуб башумор мераванд. хамчунин ?ангалро аз р?и вазифанокиаш ба чунин гур???о ?удо мекунанд.
1. Саноат?.
2. Об?ифзкунанда.
3. хифзкунандаи сат?и замин
4. Ба ву?уд орандаи марзи дамгир?.
?аналзор?о нобаробар ?ойгиранд аз ин р? ниго?дории ?ангал низ яке аз проблема?ои му?ими эколог?ист ?айд кардан ?оиз аст, ки ба замми ин нобаробар? таъсиррасонии антропоген? низ хеле назар рас аст
?АНГАЛ ВА ФАЪОЛИЯТИ ИНСОН
Дар раванди та?аввулот ?амъият ми?ёси таъсирасонии худро ба сарвати табии алалхусус ба ?ангал ва истифодаи он та?йир дод. Олимон муайян кардаанд, ки ?ан?з дар мар?ила?ои ибтидо? ?ангоми шикор, мо?идор? (дар охири давраи палеолит ва о?ози давраи неолит) аввалин б??рони эколог? ба амал омада буд
Масо?ати ?ангалзор?ои ?амвор?ои Европа дар нати?аи бурридан ва ба амал омадани с?хтор торафт кам мегардид, сарчашмаи асосии ин ?олат фаъолияти инсон буда со?аи чорводор? ва зироатчиг? низ ба ин таъсиррасони?о ?амро? мегардид. Аз р?и маълумотнома?о бар меояд, ки масо?ати ?ангалзор то ду мартиба кам гаштааст, баъзе то 40 – 50 % ?ангалхои омехта ва пахнбарг низ ба таъсири антропоген? гирифтор шудааст.Суръати бурридани ?ангал торафт афзун гардида истодааст, соле масо?ати ?ангал то 200?азор км2 кам гашта истодааст.
Бонги асосиро оиди ?олати ?ангалзор?ои тропик?, ки « шуш» - и сайёраи Замин ном гирифтааст бояд зад, зеро дар як да?и?а 15 – 20 га масо?ати ?ангал кам шуда истодааст.
Дар замони муосир ?алати ?ангалхои тропик? хеле ?алокатовар аст, зеро дар як да?и?а 15 – 20 га ?ангал?о буррида шуда истодаанд. Кам шудани масо?ати ?ангалзор?ои тропик? ба кам шудани ?амро?шавии гази оксиген ба атмосфера оварда мерасонад, ки боиси торафт гармшавии сат?и сайёраи Замин мегардад. Fайр аз ин афзудани эрозияи хок, хушксол?, шамол?ои сахти чангнок, вайроншавии системаи обтаъминкун?, афзудани обхез?, умуман таъсиррасонии антропоген? ба ?ангал ба амал омада боиси вайроншавии экосистема ва генофонди олами ?айвонот ва растани? мегардад. Тан?о дар ?исми европа дар охири асри ХVII то асри ХХ та?рибан 40 млн га ?ангал аз байн бурда шуд. Ма?сулноки биолог? ва бо растан? п?шидани замин то 50 % кам шуд. Масо?ати ?ангал ?амчунин а?амияти рекриатсион? низ дорад, ки дар мамлакат?ои собик Шурав? 320- 400 ?аз.км.-ро ташкил менамуд. Ин таъсиррасон? низ боиси вайрон шудани экосистемаи ?ангал гардид. «Душман»- и ашадии ?ангал ин оташ ва баву?уд омадани с?хтор аст С?хтор дар ?ангал бо андозаи сухтор ?иёс карда мешавад, зеро ин ду офати табии мушкилоти зиёдро ба миён меоварад. Агар эрозия ба фаъолияти замин хатар оварад,с?хтор ба ?ангал хатар меоварад. Дар сол?ои 90 –уми асри ХХ дар марзи Руссия соле с?хтор ба амал омада зиёда аз 2 млн. га заминро дар бар гирифт. Сарчашмаи асосии с?хтор ва па?ншавии он ин инсон ва табиат аст. Махсусан ?ангоми муносибати нодурусти инсон бо оташ: афр?хтани гулхан, партофтани тамокуполо ва бо воситаи шамол па?н шудани оташ боиси майдони васеъро гирифтани оташ мегардад. Аз маълумотномаи омории ча?он бар меояд, ки 95 % -и с?хтор дар ?ангал баву?уд омада бо гуно?и инсон ба амал меояд. Зарари аз ?ад зиёдро ба ?ангал хок?ои аз ?ад нам баву?удомада, ки ?ангоми зери об мондани замин дар ва?ти сохтани стансия?ои обии бар?и, обанборхо, ро??ои о?ан ба амал меояд мерасонад. Хушк шудани ?ангал бо таъсири оми?ои дар боло кайд гашта дар тамоми сат?и сайёраи Замин ба амал меояд. Ба таркиби атмосфера, хок, об ?амро? шудани пайвастаги?ои химияв?, ки боиси хушк шудани растани?ои дарахт? ва алафи мегардад омили таъсир кунанда дар ин раванд корхона?ои саноат? на?лиёт ба ?исоб меравад. хар як намуди растан? ба пайвастагии химияв? ?ассосии худро дорад.
?АССОСИИ ГУНОГУН РАСТАНИ?О БА ГАЗИ SO2
Дар фонди давлатии ?ангали Руссия 1 млн. га замин дар нати?аи садамаи стансияи атомии Чернобил ба ?айд гирифта шудааст, ки дар асоси ?амъшавии радионуклид?ои дарозумрбинанда ифлосшав? ба амал омадааст., ки дар т?ли солхои зиёд фаъолияти хо?агидор? ва истифодаи ?ангал ?айри имкон аст. Дигар сабаби истифода бурда нашудани ?ангал ин таъсири зараррасонхо ва пахн шудани бемори?ои гуногун аст. Соле дар нати?аи таъсири зараррасон?о 2 - 3 млн га ?ангал зарар мебинад, ки ин таъсиррасон? сол аз сол майдони васеъро дарбар мегирад.
Яке аз ?одисаи ташвишоварандаи сол?ои охир ин хушк шудани ?ангал аст, ки дар нати?аи ин ?одиса вайрон гаштани ало?аи байни экосистема ба амал меояд ва сабаби аз байн рафтани ?ангал мегардад. Fайр аз ин ?одисаи ташвишовар па?н гаштани бемори?ои гуногун низ мушкилоти муосир ба ?исоб меравад, зеро сарчашмаи ин ?одиса таъсири партов?ои саноат? – ба ?аво, об, хок ?амро? шудани модда?ои за?р? ва барангезанда?ои бемори?о- па?н гаштани вирус?о ба ?исоб меравад. Таъсири омил?ои и?лим?, афканишот?ои радиоактив? ба растани?ои дар ?ангал буда кам нест, па?н шудани ?ашарот?ои зараррасон, с?хтор дар ?ангал торафт афзуда сифати растани?ои дарахтиро паст намуда истодааст, ки ин ?олат?о низ мушкилоти эколог? ба ?исоб меравад. Ин мушкилот?о боиси деградатсияи экосистемаи ?ангал, вайрон гаштани гуногуншаклии олами органик? оварда мерасонад.
Имр?з мо вазифадорем, ки ин мушкилот?оро дарк намоем, ом?зем, мониторинг гузаронем ва дар асоси он системаи чорабини?оро ?ор? намоем то садди ин мушкилот?ои эколог? гардад.
?АНГАЛ ВА ТУРИЗМ
Аз давра?ои хеле ?адим ?ангал ди??ати шикорчиён,он шахсоне,ки аз мева?ои ?ангал ба?ра мебурданд, занб?ру? ?амъ мекарданд ё худ тан?о истиро?ат менамуданд ба худ ?алб менамуд. Бо тара??? намудани туризм ми?дори одамоне, ки ба ?ангал омада дам мегирифтанд бени?оят афзуда ва ?амчун омили таъсиркунанда ба сарвати ?ангал ба ?исоб рафт , ки ?ангоми чорабинии ?ифзи ?ангал ба ин омил ди?кат надода намешуд . Миллион?о одамон дар мавсими тобистон , махсусан р?з?ои истиро?ат? аз гирду атрофии ша?р ба ?ангал омада истиро?ат менамоянд, то , ки аз ?олати табии ба?ра гиранд, ?азор?о туристон поход?о ташкил мекунанд, ки як маршрутро дар бар мегирад ин ?ама ба таназзули ?ангал меоварад. хар як та?йроте, ки одамон ба ?ангал меоваранд ( ?ангоми афр?хтани гулхан, поймол кардани растани?о, бурридани он. ) ба растани?ои ?авони дарахт? таъсири худро мерасонанд .Fайр аз ин ?ангоми дамгир? одамон ?о?азмайда, банка?ои гуногун, ашё?ои шишаг?, полиэтилениро мепартоянд, ки ба бар?ароршавии холати табии ?ангал таъсир мерасонад.
Кандани гул?ои рангоранг, шохи дарахтон ин амал?о низ ба растани?ои дар ?ангал буда бетаъсир намемонад . Бар замми ин бурридани дарахтони ?амешасабз барои ?ашни соли нав?, ?исоб кардан душвор нест, ки як арчаи соли нав? ба 10 – 15 нафар а?олии ша?р рост ояд аз он бар меояд, ки соле чанд дарахти арча буррида мешавад. Бояд ?ар шахси масъул донад,ки ?ангал ин боигарии миллат , ?онеъгардонандаи талаботи инсон ва табиат аст.хаёт бе?ангал ?е? аст , зеро ? «шуш» - табиат буда, ?астии ?аётро таъмин мегардонад.Хушбахтона то ин дам ?ангалзор?ои к??? бо?и мондаанд дар марзе, ки ман зиндаг? дорам арча?о домана?ои к???ои осмон ба фалакро п?шонида ба табиат ?усн зам мекунад .
4.ЧОРАБИНИХОИ хИФЗИ ОЛАМИ РАСТАН?
Сарвати растании сайёраи Замин бени?оят бой ва нодиру нотакрор аст . Ин сарват метаванад сарчашмаи растани?ои мадан? гардад. Му?имии ?ифз намудани сарвати растаниг? сол то сол афзуда истодааст, зеро .таъсиррасонии инсон дар асоси ?онеъ гардонидани талаботаш хеле зиёд ба назар мерасад. Ин аст,ки инсон растани?ои дар ?ангал бударо барои саноат ?амчун ашёи хом, манбаи шифобахш барои худ, захираи асос? барои хо?агии хал? истифода мебарад. Барои он, ки ин талабот?о ?онеъ гардад ба муносбати инсон а?амият зо?ир намуда, ?исси о?илона истифодабарии табиат ва сарват?ои онро дар маъдди аввал гузошт.
Му?имтарин вазифа?о дар замони муосир ин- ниго?дории гуногуншаклии растани?ои табии, ки аз он?о растани?ои мадан? асос гирифтаанд (Ба сифати ниго?дории генофонди олами растан? фаъолияти селексиониро васеъ намудан).
Намуд?ое вомех?ранд, ки сар?ади ани? надоранд.Он?о бо дигар растани?о ,?айвонот?о ало?аманд гаштаанд, бинобар ?амин ?ам ?ифз намудани чунин растани?о ?атм? зарур аст , зеро он?о баву?уд оваранда?ои экосистема?ои табиианд.
О?илона иситифодабар? ва баркарор намоии олами растан? (махсусан ?ангал?ои к???.) дар марз?ое,ки ?анал?ои сирак доранд мушкилоти зиёди экологиро ба миён меоваранд, яке аз чунин мушкилот?о ба му?лати бурридани растани?ои дарахт? эътибор додан аст, зеро ин ?ангалхо функсияи мухофизатиро дорад (об?ифзкунанда, хок?ифзкунанда, санитарию гигиен?). хангоми дуруст ба ро? мондани хо?агии ?ангал - м??лати бурридани ?ангал дар муддати 80 – 100 сол( ?амон ?ам агар растани?ои бурридашаванда тайёр гарданд). хангоми ба ин м??лат эътибор надодан боиси вайрон шудани функсияи и?лим баву?удо?,ба низом оварии ре?аи сарвати об ба амал меояд.
Му?имтарин чорабинии о?илона истифодабарии ?ангал - ин мубориза барои аз байн нарафтани растани?ои дарахт? ва ба пурра истифодаи он маъсуб меёбад.
Дар му?лати зарур? бар?арорнамудани ?ангал - ин чорабинии асос? аст,ки барои бар?арор шудани он к?мак мегардад,аз ин ли?оз дар майдони ?ангал растани?о шинонидан, сар ва?т аз бо?имонда?ои дарахтони буррида шуда тоза намудани марзи ?ангал зарур аст,то раванди вайронкории табии ба амал наояд
Барои бар?арор кардани ?ангал роли чорабинии мелиоратив?,хушк кардани хоки сернам, ба таркиби хок эътибор додан калон аст, ин инкишофи растани?оро таъмин мекунад ва сифати онро бе?тар мегардонад.
хифзи ?ангал аз с?хтор ва мубориза бар зидди зараррасон?о яке аз мушкилоти му?ими бар?арор намоии чангал аст .
Баъди ба мушкилоти бар?арорнамудани ?ангал аз сарчашма?о шинос шуда ом?хтанам баланд намудани маърифати экологиро дар зинаи аввал гузоштан мехо?ам, зеро дар ва?ти ин равандро бедор кардан мушколот?ои эколог? худ ?алли худро меёбад.
Ташкил кардани мамн?ъго?хо, парваришго??о, бо??ои милл? ин низ яке аз чорабини?ои баркарорнамудани ?олати ?ангал ба ?исоб меравад.
Ом?хтану гузаронидани мониторинг дар марз?ои табии махсусан дар ?ангал ин яке аз на?шаи ани?ест, ки дар системаи чорабинии бар?арорнамудани ?ангал ва сарват?ои бойи он равона карда мешавад .
?абули ?арори махсус оид ба ма?дуд кардани истифодаи намуд?ои растани?о алалхусус растани?ои нодир ба инобат гирифта шавад .
Ташкили участка?ои коллексин?, бо??ои ботаник?, инкишоф додани корго??ои ил? оид ба истифода ва ?ифзи растани?о низ яке аз чорабини?ои асосии бар?арорнамудан ва ?ифзи ?ангал, олами растан? аст.
5.Му?офизати растани?ои гулдори нодир ва нестшудаистода, ки ба «Китоби Сурхи То?икистон» дохил карда шудаанд.
Олами наботот – манбаи ?аёт дар р?и Замин аст. Дар ?а?и?ат мав?удияти инсон, ?айвонот ва организм?ои ни?оят хурдандоза (микроорганизм?о) – ро бе наботот тасаввур кардан ?айри имкон аст.дар раванди фотосинтез, ки фа?ат хоси растани?ои сабз мебошад, аз яктараф, агар ?аво (атмосфера) аз оксиген бой гардад, аз тарафи дигар, аз гази барзиёди карбонат (дуоксиди карбон) тоза мегардад.
Аксарияти растани?ои мазр?ъ аз растани?ои худр?й пайдо шудаанд. Аз ин ?ост, ки барои пешбурди кор?ои селексион? (навъофар?), яъне барои ба ву?уд овардани навъ?ои гуногуну сер?осили зироат?ои кишоварз? растани?ои худр?йро истифода мебаранд.
?амин тавр, дар ва?ти бо растани?о муносибат кардан бисёр хусусият?ои хоси он?оро бояд ба назар гирифт. Вале баъзан дахолати гуногун?аб?аи инсон ба табиат боиси тамоман кам ва ?aтто нобуд шудани бисёр намуд?ои нотакрору нодири растани?о мегардад, Масалан, инкишофи босуръати со?а?ои гуногуни саноат, сохтмони заводу фабрика?о, комбинат?о, афзудани ми?дори ша?р?ои навбунёд, ма?ал?ои гуногуни а?олинишин, афзун шудани саршумори чорвои хонаг?, сохтани ро??ои нави о?ану мошингард, мунтазам аз худ кардан ва обёр? кардани замин?ои бекорхобида, кофтани канал?ои обёрикунанда, сохтани обанбор?ои сунъ? ва дигар со?а?ои фаъолияти инсон наметавонад ба ?олати му?ити атроф ва алалхусус ба олам наботот бетаъсир бошад.
О?ибати чунин та?сиррасони?о боиси он шуданд, ки дар То?икистон дар айни замон 208 намуди растан?ои гулдор (199 намуди растани?ои алаф? ва 27 намуди растани?ои дарахтию буттаг?) дар ?олати нестшав? ?арор доранд. Бинобар он, барои ?ифзи он?о, ни растанихои нодир ва дар ?олати нестшав? ?арордошта ба "Китоби Сурхи То?икистон" дохил карда шудаанд. "Китоби Сурх" - китоб -?у??ати илмии байналхал?? аст, ки оиди наботот ва ?айвоноти ?ифзшаванда ва ро??ои бар?арор кардани он?о маълумоти му?ими муфассал меди?ад.
Ба "Китоби Сурхи То?икистон" аз растани?ои дарахт? ва буттаг? чунин растани?о аз ?абили бодоми Вавилов, д?лонаи дарвоз? ва Помиру Олой. олуи дарвоз? ва то?икистон?, ноки каён?, хурмои мукаррар? ва ?айра?о дохил карда шудаанд.
Гур??и дигар растани?о, ки гули зебо дошта ба?ори барва?т мешукуфанд - намуд?ои зиёди гули лола. сичак (сич), гули ?олмон, гули сиё?г?ш, гули навруз?, бойчечак ва ?айра?о низ дар ?олати нестшав? ?арор дошта, ба "Китоби Сурхи То?икистон" дохил карда шудаанд.
Аз 87 намуди пиёзи худр?й, ки дар То?икистон мер?яд, 17-тоаш ба «Китоби Сурх" дохил карда шудааст. Ин?о (сиё?алаф, г?ши бузак, модил) растани?ое мебошанд, ки аз сабаби ?ар сол ?амъовар? кардани ?исми р?изамини он?о пиёзакашон сол аз сол кам?увват шуда, аз сабзишу инкишоф бозмемонад. Намуди дигари пиёз, ин пиёзи анзур ё ансал мебошад, ки онро барои намак? кунондан ба ми?дори зиёд ?амъовар? мекунанд. Дар нати?а сол аз сол камшавии ?удуди майдони нашъунамои ин намуди пиёз ба мушо?ида мерасад.Ва бешуб?а вай м??то?и ?ифз аст.
Ч? тавре ки маълум аст, зира растании бисёрсолаи маъмулу хушб?й аст. Вайро ?амчун растании шифобахш ва барои хуштаъм кардани таом истифода мебаранд. ?амъоварии зира бо ро?и дарав кардани ?исми р?изаминии он дар давраи пеш аз пухтани тухмаш сурат мегирад. Чунин муносибати ?айрио?илона имконияти аз тухмаш сабзидану афзоиш кардани зираро номумкин мегардонад. Аз ин р?, зира низ ба ?ифзи ?онун э?тиё?и комил дорад.
Растании зебои дигар, ки ба "Китоби Сурх" дохил карда шудааст, ?олмон мебошад. ?олмон охир?ои мо?и март гул мекунад. Одамон ва сайё?он аз гул?ои зебои он гулдаста?о карда, хусусияти аз тухм афзоиш кардани онро ма?дуд мекунанд. Аз дигар тараф мардуми де?от (та??о?) пиёзаки онро барои ?осил кардани нишоста ?амъовар? мекунанд. Ин ?ар ду омили номатлуб боиси кам шудани майдон?ои ?олмон гардидаанд.
Барои ?ифзу пешгир? кардани камчин? ва нобудшавии растани?ои нодир, мебояд тамоми а?ли мардуми То?икистон нисбати он?о ?амхор? зо?ир кунанд. Дар ин и?дом хусусан муаллимон ва хонандагони мактаб?ои ?амагон? ва дониш??ён фаъолона иштирок намуда, бояд ?иссагузор бошанд. То ки ин растани?ои нодир на тан?о ?ифз карда шаванд, балки барои зиёд кардани ?удуди па?ншавии он?о аз сид?и дил ?амхор? зо?ир кунанд. Му?офизати растани?о бояд ?арзи ша?рвандии ?ар як инсони со?ибхирад бошад.
Просмотр: 8483
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved