Дата: 2015-10-27
Робитаи байни организм?ои як биотоп ва муносибати байни?амдигарии он?о асоси мав?удияти биосеноз мебо-шанд. Шароит?ои асосии ?аёти намуд?ои оила?оро хамингуна робита?о муайян мекунанд.
Муносибат?ои бевосита ва бавоситаи байнинамуд? дар биосеноз трофик?, топик?, форик?, фабрикй мешаванд. , Робита?ои трофик? (юн.трофи-гизо) дар маврид?ое ба амал меоянд, ки як навъи организм?ои зинда ё ?асади он?о чун ?изои навъи дигар истифода мешавад. ?ашаротро зин-да фур?барии с?занак, занб?ри асали ша?ди гул?оро ?амъкунанда намунаи робитаи бевоситаи трофикианд. Ва?те, ки фаъолияти як намуди организм?о ба таъмини ?изои намудаи дигар таъсир мекунад, байни он?о ра?обат ва зимни он робита?ои бавоситаи трофикй ба амал меоянд.
Дар нати?аи фаъолияти ягон намуди организм?о та?йирёбии дилхо?и физикй ё кимиёвии шароит?ои му?ити зистро робита?ои топик? тавсиф менамоянд. Ин намуди робита?о хеле гуногун буда, дар фаъолияти зерини намуд?о зо?ир мешаванд: ба ву?уд овардани му?ити зист барои на-муди дигар, ташаккули му?ити ?изоие, ки барои баъзе на-муд?о истемолшаванда нест, таъсиррасон? ба ?аракати об, ?аво, та?йири ?арорат,равшании фазои атроф ва ?айра. Масалан, дар та?йирди?ии му?ит барои организм?ои дигар растани?о мавкеи ни?оят му?им доранд, зеро ба туфай-ли зичии гуногуни он?о дар со?а?ои на чандон калони як ма?ал ?арорат, намнок?, хок ва тавсифоти дорои ?имат?ои гайриякхела имконпазиранд. Имконияти дар биосеноз фаъолият доштан ва ё истиснои ягон намуд нати?аи муно-сибат?ои топикии мусбат ё манфии намуд?ои дигар аст. Дар шакли'оила?ои кифоя устувор мутта?идшавии орга-низм?ои намуд?ои гуногун ма?з ба туфайли муносибат?ои трофикй ва топик? амал? мегардад.
Иштироки намуд?о Дар па?н кардани намуд?ои дигар робита?ои форик? ном гирифтаанд. Дар нати?аи истеъмо-ли як?ояи меваю тухмии растани?о ё ба пашму п?сташон часпидани тухм?о ?айвонот па?нкунандаи растани?ои гу-ногун мешаванд.
Аз тарафи ?айвонот па?н намудани тухмии растани?о зоохория ном гирифтааст. Дар баландк???ои ?ум?урии мо талу теппаи аз де?а?о дур дарахтони худр?и чорма?з кам нестанд, ки ин асосан нати?аи «к?шиши» акка аст. Ба бада-;ни ?айвоноти калонтар часпидани ?айвоноти нисбатан хурд, ки аз мав?еъи аввала хеле дур мераванд, ?одисаи маълум аст. Ин тарзи па?ншавии ?айвоноти хурдро форе-зия меноманд.
Тарзи дигари муносибат?ои биосеноз?, ки байни на-муд?о бар?арор мешаванд, робита?ои Фабрикианд. ?ангоми бунёд ё интихоби исти?оматго? (лона, м?р?) пар-ранда ё ?айвоноти дигар шохи дарахтон, г?шмо??, латта-пора, пашм, пару боли паррандагон, алафи хушк, пату ти-бити якхела ва ?айраро истифода мебаранд. Дар баргу пояи бутта?о ва дарахтон пин?он кардани ?изо ва тухмгузории ?ашароту организм?ои мураккабтар низ ба ?амагон маълум аст, ки намунаи робита?ои фабрикианд.
?айр аз робита?ои номбурда шакл?ои дигари муноси-бати байни намуд?о ошкор карда шудааст. Яке аз чунин шакл?ои муносибат комменсализм аст, ки ?ангоми он фаъолияти як намуд сабаби бо ?изо ё пано?го? таъминша-вии намуди дигар (комменсал) мешавад, вале ин амали яктарафа бар зарари намуди аввали намегузарад. Бокимондаи сайди шерро х?рдани кафтор, дар лонаи пар-рандагон паного? ??стани бугумпой?о, сабзиши растани?о Гэпифит?о) дар танаи дарахтон намунаи комменсализманд.
Бархилофи истифодаи яктарафаи яке аз намуд?о, ки хо-си комменсиализм аст, дар табиат муносибат?ое низ васеъ па?н шудаанд, ки ба манфиати ?арду намуданд. Ин навъи муносибат?оро мутуализм меноманд, ки баъзаи гайри?атм? ё муваккат? мешаванд. Мавриди робита?оеро, ки шарти ?атмии ?аёт ва ба манфиати ?арду тарафанд, симбиоз ном ни?одаанд. ?амзистии замбуругу обсабз?о, термит?ову (арзам?рак) ?амчинакдорон (оилаи ?онварони як?у?айра) аз кабили муносибат?ои симбиозианд, ки дар табиат бештар аз 20 000 чунин организм?оро ба кайд ги-рифтаанд.
Шакли дигари муносибат?ои биотикиеро, ки ?амзистии ду намуд ба якдигар ?е?гуна фоида ё зарар надорад, ней-трализм меноманд. Масалан, сан?обу гавазн?ои як ?ангал амалан ба якдигар таъсир надоранд, вале осеби ба ?ангалрасида барои ?арду намуд номатлуб аст. Тан?о ба-рои яке ногувор будани о?ибати ?амзистии ду намуд амен-сиализм аст. Зери сояи дарахтон растани?ои р?шноид?стдор хуб нашъунамо намеёбанд, ?ол он ки барои худи дарахтон ин амалан таъсир надорад.
Ра?обат ?ам як шакли муносибати байни намуд?ост, ки дар мавриди талаботи экологии якхела доштани он?о ба амал меояд. ?ар як намуди биотоп имконияти дарёфтани ?изо, пано?го?и мувофи? ва восита?ои дигари мав?удиятро ма?дуд мекунад, ки сабаби зу?уроти ра?обат мегардад. Ин шакли ягонаи муносибат?ои экологист, ки ба ?ама намуд?о таъсири манф? дорад.
Бо ву?уди шакл?ои гуногун доштани ин муносибат?о, нати?аи ни?оияшон танг кардани мав?еи яке аз ра?ибон аст ва чун ?оидаи умумии эколог? «?онуни истиснои ра?обатй» ном гирифтааст. Дар та?аввулоти намуд?о мав?еи багоят му?им доштани ра?обатро пеш аз ?ама Ч.Дарвин ?айд карда буд ва дар мубориза ба?ри мав?удият онро ?исми таркибии му?имтарин ?исоб мекард. ?олибият дар ра?обат бар намуде меяссар мешавад, ки ба шароит?ои му?ит бештар мутоби? шудааст. Дар мавриди комилан як хел будани талабот ва мутоби?ат ?ам, бо мурури замон ягон нишонди?анда, масалан ми?дори саршумор, дар ягон намуд зиёдтар мешавад, ки ин аз ?исоби истеъмоли бешта-ри модда?ои гизо? сабаби ма?дудшавии имконият?ои на-муди дигар мегардад.
Ин робита?ои байнинамудии биосенозро ташаккул-ди?анда сабабгори муносибат?ои ?онунй, хусусияти эко-логй, саршумор, та?симоти фазоии рн?о мегарданд, ки таркиби муайяни биосеноз аз ма?м?и он?о иборат аст.
Савол?о
Просмотр: 5220
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved