Дата: 2015-10-27
Аз кобилияти ба шароит?ои гуногун мутоби?шавии ор-ганизм?о фа?мидан мумкин аст, ки таъсири му?ит табиати гуногун дорад. Яъне дар дара?а?ои гуногуни инкишофи ?амон як организми зинда ё дар оила?ои гуногуни он?о зу?уроти якхелаи таъсир мушо?ида намешавад. Аз ин р? ба максади тавсифи табиату хусусияти таъсири му?ит маф?уми омили эколог? дохил карда мешавад.
Хосият?ои ало?идаи му?йт ё ?узъ?ои он, ки ба орга-низм?о таъсир мекунанд, омили эколог? номида мешаванд, Барои мав?удоти зинда омил?ои эколог? зарур? ва ё зара-роваранд, яъне ба инкишофи он?о кумак мекунаид ё монеъ мешаванд. Аз ?и?ати табиату хусусияти таъсир омил?ои эколог? биотик?, абиотик? ва антропоген? мешаванд.
Ба ?ар як организм мав?удоти дигари му?ити атроф таъсири доимии бевосита ё бавосита доранд. Дар баробари аз организм?ои дигар вобаста буданаш, таъсири ?авобии ин организм сабаби робитаву вобастагии организм?ои ди-гар мешаванд. Яъне олами органикии атроф ?исми тарки-бии му?ити мав?удоти зинда аст. ?амаи шакл?ои таъсири байни якдигар доштаи мав?удоти зиндаро омил?ои био-тикй меноманд. Масалан, таъсири байни одаму оилаи му-айяни мо?и?о, ?ангоми бунёди иншооти обёрикунанда, омили биотикй аст. Вобаста ба тарзу бунёду амали иншоот популятсияи мо?и?о меафзояд ё ма?в мешавад. То сол?ои 50 - уми асри 20 води Вахш ма?али зисти мурги дашт? буд. Дар нати?ай коркарди кимиёвии ?амасолаи замин аввал хашароте, ки ?изои ин мур? буд, ва сонитар худи вай дар ин мавзеъ ма?в шуданд. Ин намунаи таъсири бавоситаи орга-низмхо ва омили биотикист. Аз ин мисол ба хубй дарк кар-дан мумкин аст, ки хар организм на тан?о ба мав?удоти ди-гар таъсир мерасонад, балки таъсиру вобастагии баракс низ?ойдорад. .
?амаи хосият?ои табиати ?айризинда, ки ба организм бевосита ё бавоеита таъсир мекунанд, омилхои абиотик? ном гирифтаанд. Масалан, ?арорат, намнокии хоку ?аво, бод, равшании му?ит, фишори атмосфер?, афканишоти ра-диоактивй, таркиби хоку об, ?араён?ои у?ёнусиву атмо-сфер?, релефи ма?ал, раъду бар? ва монанди ин?о омил?ои абиотикианд.
Ба воситаи та?йироти омил?ои абиотикй ва робитаи биотикии навъ?ои гуногуни мав?удоти зинда инсон ба та-биат таъсир мекунад, ки дар дигаргуншавии му?ити зист зо?ир мешавад. Дар ибтидо шикори ?айвоноту истеъмоли наботот, сонитар фаъолияти кишоварзии инсон ва инки-шофи саноату наклиёт табиати сайёраро ни?оят та?йир до-данд. ?амаи чунин шакл?ои фаъолияти ?амъияти одамон-ро, ки ба та?йири му?ити зисти мав?удоти дигар меорад, омилхои антропогенй меноманд.
Бешуб?а омил?ои антропоген? нисбат ба омил?ои ди-гар мав?еи му?имтар доранд, зеро ?араёни муътадили ?аёти биологии сайёра бештар вобастаи ин омил?ост.
?амон як омили экологй (масалан, бод, барфу борон) ба организм?ои гуногуни минта?аи муайяни ?у?роф? таъсири якхела надорад. Лишайники болои санг ?амеша зери таъсири боду борон аст, вале ба ?урбо??аи зери санг ин таъсир камтар мерасад ва каламуши зери хок аз ?аргуна зу?уроти ин таъсир эмин аст.
Баъзе хосият?ои му?ит (?арорати ?аъри у?ёнус ё тарки-би оби он, доимии ?озиба, доимии радиоактив?, энергияи Офтоб) дар фосилаи зиёди замон? нисбатан доимй мемо-нанд. Бештари он?о дар ?удуди ва?ту фазо ба зуд? та?йир меёбанд. Мумкин аст, ки ?ар як омил (?арорат, намноки ё будани ракобат) сабаби та?йири суръати омйл?ои дигар шавад.
Дара?аи та?йирёбии омйл?о аз хусусият?ои му?ити зист вобаста аст. Инро аз му?оисаи таркиби ?авои ша?ру де?а, ?арорати дохили ба?ру сат?и хушк? фа?мидан мум-кин аст.
Бо мурури замон та?йирёбии омил?о ё суръати
тагйироти омил?о гуногун мешавад. Та?йироти таъсири
омил?ои даврии мунтазам дар фосила?ои якхелаи замон?
ба амал меояд. Ин фосила?о ба шабонар?з, ?афта, мо?,
фасли сол ва ?айра баробаранд. Шабу р?з, мадду ?азр,
ту?ёни дарё?о, боди «аф?он?» та?йироти шабонар?зии
?арорати ма?ал, намунаи ингуна омил?оянд. ?атто ибораи
маъмули «абри найсон», «сармои ?а?ратун», «тамузи тобистон» ишора ба фосила?ои замонии муайянанд. Омил?о
гайридавр? низ мешаванд. Фалокат?ои табиии замин?унб?, тармафурой, т?фон?о, та?йироти
?айричашмдошти и?лим? аз р?и ?онунияти даврй ба амал намеоянд.
Ба андозаи гуногунии омил?ои экологй нати?аи таъси-ри он?о гуногун мешавад, вале аз р?и табиати таъсири шакл?ои таассур (реакция)- и ?авобии организм?о баъзе конуният?оро ошкор кардан мумкин аст. ?ар омили тагйирёбанда ( масалан, ?арорат) ??дуд муайяни таъсири мусбат ё манфй дорад. Берун аз ин ?удуд фаъолияти муъта-дили организм камэ?тимол аст/Бузург? ё худуди таъсирро, ки ба фаъолияти организм мувофи? аст, зонаи оптимуми омили эколог? (оптимум) меноманд. Шароити иклимии биёбон берун аз ?удуди омил?оест, ки ба инкишофи раста-ни?ои пахнбарг мувофи?анд, ё к?шиши дар минта?а?ои то рафт шимолтар сабзонидани пахта сабаби аз оптимум майлкунии бештар мешавад.
Савол?о
Просмотр: 11665
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved