Дата: 2015-10-27
Маф?уми «биосфера» (сфераи ?ает)- ро ибтидои асри 19 Ж.В. Ламарк пешни?од намуда б?д, вале истифодаи мин-баъдаи он аз тад?и?от?ои В.И. Вернадский (1926) о?оз меё-бад, ки ба гузориши асоои илмии экология мувофи? аст. Ба а?идаи ? биосфера он со?а ё ?абати сайёра аст, ки дар ро-бита бо ?узъиёти дигари му?ит ?аёт та?аввул? инкишоф меёбад. Яъне ма?м?и мав?удоти зинда ва фазое, ки дар он ?аёт имконпазир аст биосфераанд.
Аз р?и фар?ияти шароит?ои табиии физик? биосфера аз се му?ити зерин иборат аст: литосфера. гидросфера ва атмосфера.
Литосфера (ё ?абати сангй) ?абат?ои болои ?аъри у?ёнус?о ва ?абати сахти ?итьа?о аст. Аз ?и?ати таркиб ва сохт ?абат?ои литосфераи зери у?ёнус ва ?итъа фар? до-ранд. Зери ?итъа?о ?абат?ои такшин? (то 20 км), хорасанг (10-40 км), рухом? (базалт?) (15-30км) мав?уданд. ?афсй (тавоной)- и ?ишри литосфераи зери ?итъа?о 30-40 км буда, дар ?удуди Тибет то 70 км мерасад. Дар зери у?ёнус ?абати хорасанг ву?уд надорад. ?абати такшиншуда ?ам кам (200-300 м) аст. ?афсии кабати рухом? ?ариб дар ?ама ?о 5км ва ?имати миёнаи зичии. ?инс?ои ?ишри Замин 2,77 г/сМ3 аст.
?абати обии Заминро гидросфера меноманд, ки ?исми асосиаш оби у?ёнус?о аст. ?исм?ои дигари таркиби вай оби ба?ру к?л?о, дарё?о, ботло??о, об?ои зеризамин? ва пирях?оянд. Аз захираи умумии гидросфера фа?ат 2%- аш оби ширин аст. Дар чу?ури?ои аз 10-12 км зиёдтар об дар фазаи моеъ дучор намешавад.
Атмосфера ?авои атрофи сайёра аст, вале ин ?о ?абати ба Замин наздиктаринаш дар назар дошта мешавад. Онро тропосфера меноманд ва аз сат?и Замин то баланди?ои 20 км буда, ду му?ити дигарро и?ота мекунад.
Вобаста ба баланд? таркиби вай та?йир меёбад,вале ба ?исоби миёна 78,09% нитроген , 20% оксиген, 0,93% аргон, 0.03% ангидриди карбон, то 4% бу?и об, инчунин микдори
ками гидроген, неон, гелий, криптон, ксенон, озон ва ?айра
дорад. .
Массаи атмосфера ?ариб 5,15,1015т ва баландиаш зиёда аз 1300 км буда, пан? ?абатро дар бар мегирад: тропосфе-ра, стратосфера (то 45км), мезосфера (то 80км), термосфера (ЮОкм) ва экзосфера. Баландии тропосфера аз 8 км (дар арз?ои ?утб?) то 18 км дар экватор буда, 80%- и массаи ат-мосфера дар ин ?абат ?ойгир аст. Дар кисми болоии тро-посфера то баланди?ои 25-27 км ?абати тунуки озонй мав?уд аст, ки тамоми мав?удоти зиндаи сайёраро аз таъсири марговари нур?ои ултрабунафш эмин ниго? медо-рад. Вай амалан сар?ади биосфера ё ?адди имконпазирии ?аёти заминист. Яъне биосфера дар му?оиса бо атмосфера кабати хеле тунук аст.
Дар тад?и?от?ои В,И. Вернадский фаъолияти орга-низм?ои зинда аз мав?еи геокимиёв? та?лил карда шудааст. Вай та?йироти таърихан ?онунии таркиби атмосфера, гид-росфера ва литосфераро му?аррар намуд, ки зери таъсири фаъолияти организм?о ба амал омадаанд. Мувофи?и ин таълимот ма?м?и организм?ои зинда омили тавонои гео-логй буда, ба воситаи табдили энергияи Офтоб материяи ?айриорганикиро ба гардиши бефосила ?алб мекунанд. Дар инкишофи биосфера махсусан обсабз?ову наботот роли му?им бозидаанд. Бо истифодаи энергияи Офтоб ва ис-теъмоли намак?ои минераливу ангидриди карбон он?о модда?ои органикй ба ву?уд меоранд, ки асоси инкишофи тамоми мав?удоти зиндаи заминианд. ?айр аз ин он?о са-баби ташаккули ?абат?ои болоии литосфера, захира?ои о?аксангу ангиштсанг, торфу нафт ва дигар кандани?ои фоиданоканд. Мувофи?и хулоса?ои илм? захираи с?зишвори?ои имр?заи зеризамин? нати?аи таъсири ки-миёвии нури Офтоб аст. Дар давоми чандин миллион сол бо мурури дар шакли ?абат?ои ало?ида ?амъ шудан гази карбон дар таркиби атмосфераи ибтидо? кам ва микдори оксиген афзудааст. Ин оксиген ба реаксия?ои кимиёв? до-хил шуда, сабаби оксидшавии минерал?о ва ?инс?ои ку?? гардид, Синни сайёраи моро 5 млрд. сол тахмин мекунанд, вале
мав?удоти зиндаи аввалин 3 млрд. сол кабл пайдо шудаанд.
Дар таркиби атмосфераи он давра оксиген 1000 бор камтар
будааст.
Гарчи организм?ои аввалини ?обили фотосинтез, шояд обсабз?о, 1,5 млрд. сол пеш пайдо шудаанд, тахмин меку-нанд, ки ?атто 600 млн. сол ?абл аз ин атмосфера камтар аз 0,03 ?иссаи микдори имр?заи оксиген доштааст.
Сонитар мав?удоти зинда дар хушк? пайдо мешаванд. Па?ншавии растани?о дар хушкй сабаби афзоиши босуръа-ти оксигени атмосфера гардид ва тахминан 70 млн. сол пештар вай ба нисфи микдори имр?за баробар шуд.
Дар охири давраи палеозой (250 млн. сол пештар) био-массаи Замин то дара?аи имр?за (2,4.1013т) расид.
Дар тамоми сат?и сайёра ?амеша мав?уд будани об ва
нури Офтоб (чун манбаи ягонаи энергия) тафсифоти
му?имтарини биосфераанд. Исте?соли табиии ?ама мод-да?ои органик? ма?з ба туфайли энергияи Офтоб аст. Дар давоми як сол растани?о ?ариб 170 млрд. т модда?ои орга-ник? исте?сол мекунанд.
Савол?о
Просмотр: 6147
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved