Дата: 2019-10-05
Дар адабиёти муосири и?тисод? оиди силсила ва таба?абандии он а?идаи ягона ву?уд надорад. Новобаста ба ин ихтилофот чунин навъ?ои мав??о ё худ давраи силсила?оро фар? мекунанд: мав??ои дарози (т?лонии) Кондрат?ев, ?угляр, Китчин, Кузнетс, Шумпетер, Форрестер, Тоффлер ва ?айра.
?ар яке аз ин намуд?ои силсила дар асоси ба худ хос шароит, сабаб ва меъёру омил?о тафри?абанд? карда мешаванд. Тиб?и дархости барзе аз му?а??и?он м??лати (давомнокии) мав??о аз 2-4 сол (Китчин), 7-12 сол (?угляр), 16-25 (Кузнетс), 40-60 сол (Кондратйев), 200 сол (Тоффлер)-ро ташкил меди?ад.
Мояи асосии назарияи калобиш?ои дарозм??лат ё худ силсила?ои калони конъюнктур? (мав??ои дарозм??лат) дар ибтидои асри XX аз ?ониби и?тисодчии рус Н.Д.Кондратев (с.1926) гузошта шудааст.
Мувофи?и назарияи Н.Д.Кондратев тара??иёти капитализм дар асоси ба ?ам ивазшавии давра?ои инкишоф ва пастрав?, ки м??лати давоми он?о ду-се да?соларо фаро мегиранд. Э?ё ва та?диди давраи калобиш?ои дарозму?лат аз характери амал ва м??лати хизмати гирдгардиши капитали асос?, анд?хти озоди капитали пул? ва прогресси илму техника вобастаг? дорад. Охирон ?амчун омили асосии дохилии баву?удоварандаи силсилаи дарозм??лати и?тисод ?адр карда мешавад.
Хизмати шоёни Н.Д.Кондратев дар илми и?тисод дар он аст, ки вай:
* методологияи пешбинии дарозм??лати тамоили тара??иёти ?а?они капиталистиро пешни?од намуд, ки он аз ?удрат ва тавоногии капитализм гуво?? меди?ад;
* якумин шуда идеяи (?ояи) на?шаи дурбиниро, ки кунун та?ти тар?ре-зии индикатив?, яъне на?шаи пешбин? (планпрогноз) маъмул гаштааст, пешбар? намудааст;
* ба ?атори нишонди?анда?ои моддию натуралии ?ойдошта, нишон-ди?анда?ои арзиширо низ пешни?од намудааст, ки дар ягонаг? имкон меди?анд дурбинии молияв? пешг?? карда шавад;
* барои ?исобу китоби ма?сулоти ?амъият? ? статистикаи нарх, яъне дефлятори ма?сулоти умумиии миллиро пешни?од намуд;
* ба илми и?тисод усули та?лили ?ории конъюнктур?, яъне ба?оди?ии ?ории та?йирёбии нарх?о ва сабати истеъмолиро ?ор? кард;
* назарияи таносуби и?тисодию и?тимоии рушди и?тисодиро, ки т?ли да?сола?о эътироф карда нашуда буданд, пешни?од намуд.
Назарияи Н.Д.Кондратев ?амчун а?идаи во?е? ва инсонд?стию умуми-башар? аз ?ониби давлати ш?рав? дастгир? наёфт ва он ба зуд? фаром?ш гардид.
Дар ибтидои сол?ои 40-ум он аз ?ониби И.Шумпетер ва сол?ои 50-ум и?тисоддони олмон? Г.Менше дастгир? ва давом дода шудааст. ?ав?ари асосии ин назарияро та?йирот?ои пешрафти илмию техник? ва навовар? ташкил меди?анд.
Мав??ои дароз, асосан ба давра?ои ин?илоби саноат вобаста карда мешаванд:
1.Мав??ои сол?ои 1787-1842 – давраи дар исте?солот истифода карда шудани двигател?ои бу??, ташаккули саноати бофандаг? ва металлург?;
2. Мав??ои сол?ои 1842-1897- густариши со?а?ои ро?и о?ан, кишти-гардии навъи бу??;
3.1897-1930 - тара??иёти мошинсоз?, саноати химия, ?ор? кардани электроэнергия.
Мав?уд будани мав??ои дароз аксар ва?т бо хусусият?ои б??рон?ои и?тисод? мусоидат менамояд. Инро дар мисоли зерин мушо?ида кардан мумкин аст: мав??ои сол?ои 1825-1873; 1873-1929; 1929-1975; 1975-1982; 1982-2000;
Бояд тазаккур дод, ки дар доираи ?ар як мав??ои дароз (давра?ои калони силсила аз 40 то 60 сол) чандин б??рон?ои и?тисод? ва мав??ои хурду миёна ?ой дошта метавонанд. Охирон ?амчун манобеи таккон ва суръатбахши давра?ои силсилаи калон хизмат мекунад.
Мав??ои хурд (мав??ои к?то?, силсила?ои хурд) давраи муста?или силсила?ои дарозм??лат буда, дар асоси шароит, сабаб ва ?онуният?ои хосаи и?тисоди милл?, дар як давраи муайян (одатан 3-4 сол) э?ё ва ташаккул меёбад. Масалан, ба он давраи силсилаи Китчин дохил шуда метавонад.
Силсила?ои хурд (к?то?м??лат) бештар барои масоили бар?арор карда-ни мувозинатии и?тисод? дар бозори истеъмол? ало?аманд мебошанд. Дар ?олати ба ву?уд омадан ва муста?кам гардидани ?араёни исти?рори камбуд (дефисит), тавлидот самт ва равиши худро та?йир дода, таносуби дигар, сохтори навро дар хо?агии хал? ба ву?уд оварда, дара?а ва сат?и инкишофи ?увва?ои исте?солкунандаро муайян месозад. Он аксар ва?т ?амчун б??рон-?ои изофатавлид бо давра?ои: б??рон, рукуд, ?унбиш, равна? сурат мегирад.
Силсила?ои миёна (мав??ои миёна, миёнам??лат) силсила?ое мебошад, ки дар доираи мав??ои дарозм??лат ?ой гирифта, тамоюли рушди и?тисодро дар давраи 8-10 сол муайян менамояд.
Бузурги (параметр) - ?ои силсилав? нишонди?анда?ое мебошанд, ки дар давраи равна? (фав?, ав?) ?а?ман афзуда дар давраи силсила кам мешаванд. Ба он мисол шуда метавонад: пурра истифода кардани и?тидор?ои исте?со-л?, унсур?ои ?а?ми пул?, дара?аи умумии нарх?о, фоидаи ширкат?о ва ?айра.
Ба сифати бузурги?ои зиддисилсилав? нишонди?анда?ое интихоб карда мешаванд, ки а?амияти он?о дар раванди давраи пастрав? (б??рон) ва рукуд (депрессия) баланд ва ?ангоми давраи равна? паст мегардад. Масалан, дара-?аи бекор?, теъдоди муфлисшавии корхона?о, захира?ои тайёр ва ?айра.
Бузурги?ои ?айрисилсилав? бузурги?ое дониста мешаванд, ки ?а?ми он?о бо динамикаи силсила мувофи?ат дошта бошад. Масалан, ?а?ми содирот.
Мав??ои дарози Н.Д.Кондратев, агар баъди сол?ои 20-ум фаром?ш шуда бошад ?ам, он баъд аз сол?ои 70-ум аз нав э?ё гардида, дар маркази ди??ати тад?и?отчиён ?арор дорад. Кунун муаяйн карда шудааст, ки «Мав??ои дароз» (мав??ои калон ё худ доманадор) во?еан сирати лаппиш, ё майлгаро? надоранд. Б??рон?ое, ки дар доираи он ба ву??ъ мепайванданд, на ?ама ва?т маънои мутла?о пастравии сат?и тавлидотро инъикос менамо-янд. Б??рон?о ?амчун тимсоли акскунандаи та?йирот?ои суръати афзоиш дар атрофи тамоюли дарозм??лат сурат мегиранд. Аз ин ниго?, дар адабиёти и?тисод? ба ?ои маф?уми «сикл, силсила» бештар «мав?» истифода карда мешавад. Аз он ?умла, давра?ои он низ: бар?ароршав?, давраи доманадори равна?, б??рон сирати фасе? (фарох, па?новар) ?абул менамояд.
Баъди ?анги дуюми ?а?он? силсилаи саноат? шаклан дигаргун гашт. Давра?ои б??рон ва рукуд дар ?олати ба ву?уд омадани таваррум ан?ом меёбад. Таваррум ва силсила дар як?ояг? механизми силсила ва омил?ои нархиро муайян мекунанд. Давраи рукуд ва ?унбиш ?ариб, ки дида наме-шавад. Силсилаи и?тисод? на ?амчун ягонагии ча?ор давра (б??рон, рукуд, ?унбиш, равна?), балки ду давра (б??рон ва равна?) сурат мегирад. Дар ин ?ода на?ш ва ма?оми давлат калон мешавад
Просмотр: 872
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved