Дата: 2019-09-17
Чи тавре, ки аз савол?ои пешин маълум гашт, барои тавлиди неъмат?ои и?тисод?, пеш аз ?ама, ?алли масъалаи чи бояд ва чи ?адар исте?сол кард? ба миён меояд. Ин аз он ша?одат меди?ад, ки дар доираи исте?солот бояд омил?ои муайяне мав?уд бошанд, то ки ин масъала?ои умдаи и?тисод ?алли худро ёбанд.
Омил?ои исте?солот ?амчун ?араёни ташкил ва такмил ёфтаи муноси-бат?ои байни инсон ва табиат оиди истифодаи захира?ои ма?дуди и?тисод? ва ?онеъ гардонидани талаботи инсон сурат мегирад. Та?ти омил?о ма?м?и ало?а ва амалиёт?о оиди тарзу услуби ташкили "технологияи исте?солот" - пайваст кардани унсур?ои ме?нат (худи ме?нат), воситаи ме?нат, предмети ме?нат, истифодаи захира?ои табиат, хусусият?ои механик?, ?исмон? ва химиявии он?о дар ?араёни исте?солот, истифодаи ?обилияти ?исмон? ва зе?нии инсон дар ин ?араён фа?мида мешавад.
Омил?ои исте?солот мувофи?и сират ва хусусият?ои низом?ои и?тисод?, дара?аи такомули рушду нер?и и?тисод?, ашколи моликият, на?шу ма?ом, унсур ва ма?сади исте?солот ташкил мегарданд.
Ин дар навбати худ ба такмили рушду ташкили исте?солот, ами? гаш-тани раванди та?сис (махсусгардон?), тамарказ (консентратсия) ва маркази-яти исте?солот таъсир расонда, дар бунёд гаштани сохтори ягонаи и?тисоди милл? ва чу?ур гаштани раванди исте?солоти ?омеав? са?ми арзанда мегузорад.
Дар ин ?ода ?увваи бар? (энергия), маълумот (ахбор), зербино (инфра-структура)-и исте?сол? (на?лиёт, ало?а, хизмати энергетикию маълумот?) ва зербинои и?тимо? (маориф, х?роки умум?, тиб, сохтмони манзил...) на?ш ва ма?оми хоса пайдо мекунад. Шояд аз ?амин сабаб бошад, ки дар адаби-ёти кунунии и?тисод? риштаи ба?су мунозира оиди омил?ои исте?солоти ?омеав? идома дорад.
Т?ли зиёда аз 70 сол дар и?тисоди сиёсии марксист? мав?уд будани ду омили асосии исте?солот тар?ибу ташви? карда мешуд. Ин ?ам бошад:
а) омил?ои модд? (восита?ои исте?солот);
б) омил?ои шахс? (?увваи коргар?).
Та?лил ва му?окимаи он?о аз ниго?и сохтори синфии ?омеа, тарзи мута?обили аз худ кардан, характери синфии баву?удомадан ва оштинопа-зирии низом?ои мухталифи и?тисод? сурат мегирифт .
Назарияи мар?иналист? рамзан ча?ор намуди омил?о: замин, ме?нат, капитал, фаъолияти со?ибкориро, ки то кунун аксарият пазируфтаанд, тавсиф мекунад.
Мазмунан, та?симбандии омил?о бо чунин хислат?о фар? мекунанд (нигар ба на?шаи 2.3):
а) Ме?нат - омили исте?солот
Дар илми и?тисод ме?нат ?амчун раванд (маф?ум)-и и?тисод? ва ме?нат ?амчун омили исте?солот аз ?ам фар? карда мешавад. Та?ти раванд (протсесс)-и ме?нат фаъолияти ба ма?сад мувофи?и одамон, ки ба табиат таъсир расонда, хосият?ои мав?удаи онро барои ?онеъ гардонидани ниёз ва э?тиё?и худ истифода мекунанд, фа?мида мешавад.
Дар ин ?ода фаъолияти ме?нат? ?амчун ма?м?и сарфи ме?нати ?ис-мон? ва фикр? дар назар дошта мешавад.
Дар шароити и?тисоди бозор? та?ти маф?уми ме?нат ?амчун омили исте?солот иштироки бевоситаи одамон дар раванди исте?солот ё худ идораи ягон кор, ки ?ангоми он ме?нати ?исмон? ва маънав? (р???) сарф мегардад, фа?мида мешавад. Ин бештар ба ташкили раванди хо?агидор? мувофи? мебошад.
Та?ти ва?ти кор? ?исми шабу р?зе дар назар дошта мешавад, ки одамон дар доираи исте?солот ба тавлиди неъмат ва хизмат?о банд бошанд.
б) Сармоя ?амчун омили исте?солот
Бояд и?рор шуд, ки дар адабиёти и?тисод? оиди фа?миш ва муайян кардани мо?ияту мазмун, таркиб, шаклу намуд, сарчашмаи бунёд гаштан ва истифодаи сармоя ?амдигарфа?м? ву?уд надорад. Масалан, К.Маркс та?ти сармоя (капитал) мабла??ои муайяни пул?, мол?ои тайёр, ки ?амчун нати-?аи истисмор ва азхудкунии капиталист? сурат мегирад, мефа?мад.
Тиб?и а?оиди ? сармоя чиз набуда, ?амчун муносибат?ои исте?солии му?аррарии ?омеав? баромад мекунад.
П.Самуэлсон сармояро ?амчун омили миёнаравии исте?солот медонад. Баъзе?о онро ?амчун кулли захира?ои неъмат?ои модд?, яъне чиз?ои моддию ?айримодд?, донишу ма?орати инсон тасаввур мекунанд. Дар шаро-ити и?тисоди бозор? сармоя на аз ниго?и назарияв?, балки бештар аз ну?таи назари омили тавлидот та?лилу тавсиф карда мешавад.
Аз ?амин ?и?ат сармоя ва восита?ои исте?солот дар як маъно фа?мида мешаванд.
Та?ти сармоя дар бозори омил?о - бино, та??изот, мошина?ои кор?, дастго??о, захира?о, чиз?ои ?имматдор, ки асосан, ба ?авзаи ти?орат ма?фузанд, дар назар дошта мешавад.
Ин тарзи маънидодкунии сармоя аз ?ониби классикони и?тисоди сиёс? А.Смит ва Д.Рикардо пешкаш карда шудааст. Масалан, А.Смит та?ти сармоя ме?нати анд?хташуда (дар мол пешак? шахшудамонда)-и коргарро мефа?мад. Тиб?и а?идаи Д.Рикардо, сармоя воситаи исте?солот аст.
Мувофи?и а?идаи Ч.Робинсон сармояе, ки ?ан?з дар шакли сармоя-гузории молияв? ?арор дорад, он ?оло пул аст, на сармоя.
Дигарон гуфтание доранд, ки захира?ои пулие, ки ба ма?сади исте?со-ли молу неъмат ва бурда расонидани он ба истеъмолкунанда масраф карда мешавад, сармояанд.
Аз маънидодкуни?ои боло хулоса бармеояд, ки сармоя бояд: а) мазмуни зо?ир? (чиз?); б) ма?сад ва ма?оми истифода; в) нати?аи ни?о? дошта бошад.
Аз ин ли?оз, сармояро чунин таъриф додан мумкин аст: сармоя ма?м?и чиз (ресурс)-?о ва пул?ое мебошад, ки ба ма?сади э?ё ва ташкил кардани тавлиди молу хизмат ва гирифтани фоида нигаронида мешавад. Сармоя ?амчун омили исте?солот дар ду шакл - сармояи асос? ва гардон сурат мегирад /нигар ба на?. 2.4/.
Сармояи асос? сармояе мебошад, ки дар раванди исте?солот ва сикл?ои такрории он иштирок карда, ?иммати худро ?исса ба ?исса ба ма?сулот?о ва хизмат?о мегузаронад (бино, дастго?, та??изот...) Он?о дар нати?аи истеъмол фарсуда шуда, аз ?исоби фонди исте?лок (амортизатсия), фонди анд?хт ё худ пасандози фирма, карз?ои берун? ва ?айра подош карда мешаванд.
?исми асосии мабла?гузории фирма барои та?дид (навкуни)-и техника ва технология истифода карда мешавад. Ма?з таркиб ва ?удрату и?тидори фонд?ои асос? (сармоя), динамика ва нер? (потенсиал)-и и?тисоди миллиро муайян мекунад.
в) Замин ?амчун омили исте?солот
Истифодаи участка?ои корам, корношоям, маъдан?ои зеризамин?, неъмат?ои р?и замин (об, ?ангал, растан?) ва ?айраро дар бар мегирад. ?а?м ва доираи он?о ма?дуд аст. Инсон тиб?и
дархости худ ?а?ми заминро васеъ гардонида наметавонад ва дар ин мазмун ма?бур аст, ки тарз?ои ?улайтарин ва пурсамари хо?агидориро истифода кунад. Бояд тазаккур дод, ки истифодаи замин ?амчун омили исте?солот, асосан, истифодаи онро дар хо?агии ?ишло? ба ?айси - манбаи тавлиди неъмат?о дар назар дорад.
г) Со?ибкор? ?амчун омили исте?солот
Со?ибкор? ?амчун фаъолияти махсуси инсон оиди фаро?ам овардани шароит барои ба ?ам пайваст кардани ме?нату сармоя ва дар асоси таваккал? ташкил кардани ти?орат тасаввур карда мешавад. Та?ти со?иб-кор? феълан фаъолияти зе?нии як ё якчанд одамоне, ки ма?орат, ?обилият, мабла??ои пул? ва ?ама гуна захира?ои мав?удаи дар асоси та?озо ва арзаи илми муосири маркетинг ва мене?мент фаъолияти исте?солии худро ташкил ва пеш мебарад, фа?мида мешавад.
Новобаста ба шаклу намуд, на?шу ма?ом, сат? ва мавзеи ?ойгиршав?, со?ибкор? барои и?рои чунин вазифа?о омода карда мешавад:
* ба таври ин?илоб? гузаронидани исло?от, такмил ва риво?у равна? додани раванди исте?солот;
* истифода кардани кашфиёт?ои илму техника, ихтироот?ову навова-ри?о ва дар ин асос ба ро? мондани исте?соли намуд?ои нави мол?о ва хизматрасон?;
* ?усту??и ро??ои нав ба нави фаъолияти хо?агидор?, гирифтани фо-ида, таъмин кардани корхона бо захира?ои зарурии и?тисод?, ало?аи байни коллектив, коллективу харидор ва фур?шанда, озодии со?ибкор? ва маб-ла?гузор?.
Просмотр: 1120
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved