Дата: 2018-10-18
Робита?ои мадан? бо Чин аз асри 3 то милод сар шуда, вале муси?ии осиёимиёнаг? дар он ?о махсусан дар асри 6 милод? бештар равна? ёфт. Дар дарбори шо?они чин? ?афт шуъбаи муси?? таъсис гардид, ки шуъба?ои бухор? ( Анго) ва самар?анд? (Канго) аз ?умлаи он?о буданд. Дар шумори соз?ои самар?андию бухор? пипа (уд), кун?оу (?анги амуд?), хенди (найи уфу??), сяо (найи амуд?), били (сурнай), хэгу (на?ора), тунба (?алб) ва ?айра номбар шудаанд.
Най, сози муси?ии нафас?. Онро аз чўб ва филиз месозанд. ?утраш 3-4 см, дарозиаш 45-60 см, дарунаш хол?. Аз як нўг ба дароз? сўрохе дорад, ки барои дамидани бод истифода мешавад. Дар танаи най 6-10 сўрох мешавад, ки он?о барои та?йир додани овоз ё ла?н ба кор мераванд. Тавассути фишори сахту сусти дамидани бод ва ма?кам намудани сўрох?о бо ангуштон аз он ба меъёри 3 октава садои о?ангдор ?осил мегардад. Сўрохе дар тарафи му?обил дорад, ки онро бо ангушти калони дасти чап мепўшанд.
Маъхази таърихию адаб? ва муси?? хеле ?адим? будани найро ?аламдод мекунад. Тасвири найнавозон дар маснуоти сафолии аз афросиёб ёфтшуда низ ба назар мерасад. ?айкалчаи су?дидухтари найнавоз то имрўз бо?ист, ки найи амуд? менавозад. Аз ?умла, дар байни ин тасвирот найи уфу?? (найи имрўза) низ мушо?ида мешавад. Аз тасвири ?айкалча ба хулоса омадан мумкин аст, ки найи уфу?ии су?д? аз найчаи дарозиаш тахминан 45-55 см иборат буда, дар нўгаш сўрохе барои дамидани ?аво мав?уд аст . Дар дарозии танааш сўрох?о намудоранд, ки адади он?о ба 6-то мерасад. Хулоса, ?ар ду намуди най дар Шар?и Миёнаву наздик то милод маъмул будаанд.
Робита?ои мадан? бо Чин аз асри 3 то милод сар шуда, вале муси?ии осиёимиёнаг? дар он ?о махсусан дар асри 6 милод? бештар равна? ёфт. Дар дарбори шо?они чин? ?афт шуъбаи муси?? таъсис гардид, ки шуъба?ои бухор? ( Анго) ва самар?анд? (Канго) аз ?умлаи он?о буданд. Дар шумори соз?ои самар?андию бухор? пипа (уд), кун?оу (?анги амуд?), хенди (найи уфу??), сяо (найи амуд?), били (сурнай), хэгу (на?ора), тунба (?алб) ва ?айра номбар шудаанд.
Найи уфу?? аз асри 1 милод? сар карда дар сарзаминхои Шарки Миёна тадри?ан мав?еи худро аз даст дод. Танхо найи амуд? бештар маълум гардид, чунки гуна най барои навохтан осонтар ва садояш мавзунтар буд.
Бино ба маълумоти Абунасри Фороб?, найи давраи ? амуд? будааст, ки то ?ол бо ном?ои гуногун дар байни хал??ои дигар амал мекунад.
Нўги болоии най чубу?и чўбини куто?у да?они танге дорад, ки ?ангоми байни лаб?о монда дамидан ?аво аз он борик гузашта, ба ?ирраи уреб бармехўрад ва ?уштаке ?осил мешавад. Мисли тутаки то?ик? ин соз дар рўяш 7 сўрох ва дарпушташ 2 сўрох доштааст. Дар тасвири аз рўйи куллиёти Хусрави Де?лав? кашидаи Камолуддини Бе?зод найи амуд? чун гуфтаи Фороб? на?ш ёфтааст. Ин най ба тасвироти аз Афросиёб ёфташуда низ монанд? дорад. Тутаки то?ик? низ ба он?о наздик аст.
Най асосан дар мусавара?о дар ?олат?ои гуногун ба назар мерасад. Маъмулан, вай дар ?айати як дастаи хурди соз?о мав?уд аст. Ин гуна даста?о аз най, даф ва соз?ои тор? (чанг, уд, танбўр, рубоб) иборатанд. Дар мусаввараи мактаби минётури ?ирот (асри 15), ки аз рўйи «Шашма?ом»-и Фирдавс? кашида шудааст, дастаи сенафараи духтарони чагнавоз, дойрадаст ва найнавоз ба чашм мерасад. Дарвешали Чанг? дар « Ту?фату-с-сурур» оид ба Най-и асри 17 чунин меорад: «Найро бештар аз ?амиш месозанд, вале навозандагони най найи аз чўби тару тоза сохташударо истифода мебаранд. Фар?и найи ?амиш? аз найи чўб? дар он аст, ки дар найи ?амиш? тан?о чанд ма?ом и?ро мешавад, вале дар найи чўб? мубар?а ном дошт, ки парда (сўрох)-и 8-уми он низ бо ?амин ном маш?ур буд. Бинобар ин аз ма?ом?о бо ин най ма?оми «Рост», шуъба?ои «Пан?го?», «Наво», дар як гом (октава) ва «Сего?» навохта мешуд. Аз ин рў онро низ «Найи рост» мегуфтанд».
Найи уфу?? ?оло бо номи аслии «най» бо?? монад, яке аз соз?ои асосии якканавоз?, ансамбл? ва оркестр? ба шумор меравад. Овоз ва шакли онро такмил дода, имконоти техникиашро фароаврдаанд.
Чанд навъи най мав?уд аст: найи алт, найи од? ва прима (пикколо). ?ангоми дар ансамбл?ои соз? навохтани най, маъмулан, дигар соз?оро, аз танбўр, дутор, ?ижак ва ?айра мувофи?и баландии садои он ?ўр мекунанд. Садои ?уштакомези най нафису форам аст. О?анг?ои «Муно?от», «Чўли Иро?», «Наврўзи Сабо», «Наврўзи А?ам» тан?о бо най и?ро мешаванд.
Барнома ва тарзи навохтани най дар даврони мо хеле равна? ёфт. Дар Донишкадаи давлатии фар?анг ва санъати То?икистон ба номи Мирзо Турсунзода, колле??ову мактаб?ои муси?ии ?ум?уриамон шуъба?ои махсуси сознавози ву?уд доранд, ки дар он?о най низ таълим дода мешавад. Навозандагон аксаран асар?ои барои флейта иншонамудани о?ангсозони то?икро бо най и?ро менамоянд.
Аз китоби «Донишномаи фар?анги мардуми то?ик» (?исми якум) ки соли 2015 аз ?ониби Сарредаксияи Энсиклопедияи Миллии то?ик чоп шудааст.
Та?ияи Зебинисо Сафарова,
мутахассиси пешбари шуъбаи
адабиёт доир ба фар?анг ва ?унар
Просмотр: 677
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved