Дата: 2018-10-18
Дар даврони ку?ан маъмултарин ва ?олибтарин ва русуми ме?ргон? оростани хони ме?ргон? будааст, ки хело бошукў? бо оростану перостани хон бо анвои мева?от сурат мегирифтааст. Дар замон?ои ?адим чунин одат будааст, ки дар ?ашни Ме?ргон агар касе ба тани худ рав?ани бон молида, ба наздиконаш гулоб пошад, ?амеша си?ату саломат ва сарбаланд мегаштааст. Дар Ме?ргон–и бузург шо? намояндагони вилоят?о ва ша?р?ои кишварашро ?абул мекард. Он?о барои шо? ва ?ан? гардондани хазинаи давлат ту?фа?о меоварданд. Баъзан дар лагани тило?, болояшро бо матои гаронба?о пўшида, ашёи рамзиро ба назди шо? мегузоштанд, ки он?о пандомўз буданд.
Ме?ргон, яке аз ?адимтарин ид?о, ки дар байни ?авм?ои эрон? расм шудааст Ме?ргон аз вожаи «Ме?р» корбаст шудааст, ки шакли аввалаи «Митра»– номи яке аз бузургтарин эзадони ?индуэрон? аст ва 1400 сол то милод дар сангнавишта?о ?ак шудааст. Дар Авесто низ суруде мансуб ба Ме?р мав?уд аст.Дар осори санскрит, хосатан дар Веда?о, ки ?адимтарин ?узъи он «Ригведа» аст, иттилоеро ро?еъ ба ин эзад вомехўрем .Тиб?и та?вими зардуштии авесто? Ме?ргон рўзи эътидоли тирамо?? о?оз меёбад, ки он ба 16–уми Ме?рмо? (мо?и ?афтуми солшумории шамс?), мутоби? ба 22 октябри солшумории григориан? рост меояд. Тиб?и го?шумории авесто? ?ар як мо? с? рўз иборат буд, ки номи ?ар кадоми он рўз?о ба яке аз эзадон номгузор? шудаанд. ?ар го? номи рўз ва мо? бо ?ам боробар меомад, он рўзро ?ашн мегирифтанд. Чун номи шонзда?ум ?ар як мо? номзад буд ба «ме?р», ба он пасванди «гон»–ро изофа намуда, «Ме?ргон» номида, ?ашни бузург созмон медоданд.?ашни Ме?ргон пас аз Наврўз ку?натарин иде мебошад, ки аз ?адимулайём ба муносибати бардошти ?осили кишти де??он? ва поин пазируфтани кор?ои кишоварз? та?лил мегардад. Доир ба пайдоиши ?ашни Ме?ргон ривоят?ои гуногун мав?уданд. Бино ба маълумоти Берун? дар «Осору–л–бо?ия», Фаридун ба муносибати ма?в намудани За??ок дар кў?и Дамованд базме ороста, ба ?ашни Ме?ргон асос гузоштааст. Берун? ин руйдоди таърихиро чунин ша?ру эзо? додаст:
«Ме?ргон, рўзи аввали он ?урмуздрўз аст ва рўзи шонзда?уми Ме?р аст, ки иди бузургест ва ба Ме?ргон маъруф аст, ки хазони дувум бошад ва ин ид монанди дигар аъёд барои умуми мардум аст. Ва тафсири он дўстии ?он аст.Ва гўянд, ки Ме?р номи Офтоб аст. Ва чун дар ин рўз Офтоб барои а?ди олам пайдо шуд. Ин аст, ки ин рўзро Ме?ргон гўянд ва далел бар ин гуфтор он аст, ки ин ойни Сосониён дар ин рўз ин буд, ки то?еро, ки сурати Офтоб бар ў буд, ба сар мегузоштанд ва Офтоб бар чархи худ дар он то? савор буд ва дар ин рўз барои эрониён бозоре ба по мешуд».
Дар даврони ку?ан маъмултарин ва ?олибтарин ва русуми ме?ргон? оростани хони ме?ргон? будааст, ки хело бошукў? бо оростану перостани хон бо анвои мева?от сурат мегирифтааст. Дар замон?ои ?адим чунин одат будааст, ки дар ?ашни Ме?ргон агар касе ба тани худ рав?ани бон молида, ба наздиконаш гулоб пошад, ?амеша си?ату саломат ва сарбаланд мегаштааст. Дар Ме?ргон–и бузург шо? намояндагони вилоят?о ва ша?р?ои кишварашро ?абул мекард. Он?о барои шо? ва ?ан? гардондани хазинаи давлат ту?фа?о меоварданд. Баъзан дар лагани тило?, болояшро бо матои гаронба?о пўшида, ашёи рамзиро ба назди шо? мегузоштанд, ки он?о пандомўз буданд.
?амин тари? Ме?ргон баробари рушди де??он? пайдо шудааст ва онро баъди ?унучини ?осил ид мекардаанд. Де??он?о ба пешвоз Ме?ргон ?ашар мекарданд, сарулибоси нав мепўшиданд, сайру базм?о ан?ом медоданд, шоирон дар васфи Ме?ргон шеър?о менавиштанд. хофизону мутрибон ба муносибати ин ?ашни бузург суруду о?анг?ои ?ашн? э?од мекарданд, ки он?о «Ме?ргон», «Ме?ргони бузург», «Ме?иргони хурдак» ва ?айра ном доштанд. Дар рўзи Ме?ргон шо?и сосон? бомдодон ?омаи махсусе, ки аз матои «Бурди яман?»ва зарбофти гаронба?о та?ия мегардид, дар бар мекард, то?и махсусро, ки на?ши Хуршед дошт, ба сар мени?од, дар толори бузург менишаст ва мардуми аз вилоят?о ва ?ой?ои дур омадаро мепазируфту ?адя?ояшонро ?абул мекард. Ме?ргонро ?ахоманишиён ва пеш аз он?о та?лил мекарданд. Ин идро дар давраи Сомониён бо шукў?у тантана ?ашн мегирифтаанд. Чунончи, Рўдак? яке аз маликони сомониро бо фаро расидани Ме?ргон табрик карда, гуфтааст:
Малико,?ашни Ме?ргон омад!
?ашни шо?ону хусравон омад!
Хаз ба ?ойи мул?аму хирго?
Ба дилу бо?у бустон омад.
Ту ?авонмарду давлати ту ?авон,
Май ба бахти ту нав?авон омад.
Масъуди Саъди Салмон дар рўз?ои Ме?ргон ?амеша ба ?амдигар ме?рубон буданро таъкид мекунад:
Рўзи Ме?р аст, ме?рубон? кун,
К–аз ?ама чиз ме?рубон? бе?.
То давраи ?амлаи му?ул (асри 13) м–ро дар дарбори шо?он бо тантана та?лил мекарданд. Му?уло?о ?ашни Ме?ргон–ро дар дарбори шо?он манъ карда бошанд ?ам, ин ?ашн дар байни кишоварзон бо ин ё он ном та?лил мешуд ва ин анъана то замони мо расидааст. Масалан, сокинони де?аи Саричашмаи но?ияи Ша?рисабзи вилояти ?аш?андарё баъди бардошти ?осили де??он?, дар миёнаи мо?и октябр бо номи «Сайри мазор» ?ашне дорад. Дар ин рўз гўсфанд ё гов кушта, а?ли де?а ?ашни бузурге меороянд, дасторхонашонро бо мева?ои гуногун, тарбузу харбуза ва сабза?от пур карда,дар атрофи хони пурнозу неъмат таронасаро? менамоянд,дафу танбўру дутор навохта,ра?су боз? мекунанд ва ин шодиву сурур то бего? идома меёбад. А?ли де?а баъди хўрдани таоми махсус сурудхонон ба де?а бармегарданд. Мардум ?ашни «Сайри мазор»–ро барои он баргузор менамоянд,ки кишти де??онияшон фаровон ,рўзгорашон осуда бошад.Чунин маросим?ое ки бо?имондаи ?ашни бостонии Ме?ргон мебошад, дар дигар ма?ала?ои то?икнишин Осиёи Марказ? ?ам ба мушо?ида мерасад.
Ме?ргонро зардуштиёни Эрон имрўз ?ам бо тантана ?ашн мегиранд. Зардуштиёни Язд ва Кирмоншо? ?ашни Ме?ргонро дар давоми шаш рўз бо риояи анъана?ои бостон? та?лил мекунад. Он?о дар ин рўз либоси нав мепўшанд, шодиву хурсанд? мекунанд, даруни мур?ро бо маводди ?изо? пур карда мепазанд, дар рўйи дастпрхони ме?ргон? оина, сурмадон, китоби Авесторо мегузоранд. Атрофи хони ме?ргониро бо овшин (пудинаи кў??) оро меди?анд. Дар дастархони ме?ргон? шарбат,гулоб,ширин?,сабза?от,мева?от:анор,себ,ангур ва гул?оирангорангро мегузоранд. Гузоштани чанд адад сиккаи ну?ра,сан?иду бодому писта ва зарфи оби хушбўйи овшинро риоя менамоянд. Дар атрофии хон шамъ?оро фурўзон ва дар зарфе испанд дуд мекунанд. ?ангоми зу?р а?ли хонавода, хурду бузург бо шодиву сурур дар сари дастархон баробари ?адди оина рост истода дуо мехонанд ва сипас ба нўшидани шарбат сар мекунанд, зану мард ба чашмонашон сурма мекашанд ва овшини хушкро бо ну?лу сан?ид ба сар ?амдигар рехта, ?амдигарро табрик мекунанд. Дар ин рўз барои тозадомодон номзад?ояшон порча,ширин? мебаранд,ба тангдастону бечорагон ёр? мерасонанд. Агар дар ин рўз тифле ба дунё ояд, номе бар ў мегузоранд, ки вожаи «Ме?р» дар он бошад. Масалан, Ме?рдод, Ме?рноз, Ме?рбону,Ме?рваш, Ме?рдухт, Ме?рон, Ме?рубон, Ме?роб ва ?айра.
Дар даврони шўрав? ба ?ойи Ме?ргон Иди ?осилот пойдор гардид. За?маткашон ?ар сол баъди ?амъоварии зироат Иди ?осилот ан?ом медоданд,ки он ?исме аз унсур?ои ?ашни бостонии Ме?ргонро фаро мегирифт. Рўз?ои ?ашн дар ша?ру де?от бози?ои варзиш?– Бузкаш?, гўштингир?, камонвар? ва ?айра барпо мегардиданд.Баъди со?ибисти?лол гардидани То?икистон ин иди а?дод? дубора дар ?ум?уриямон э?ё гардид. ?оло ?ар сол дар То?икистон баъди ?амъоварии зироати кишоварз? иди Ме?ргон бо тамоми шуку?у ша?оматаш та?лил карда мешавад. Ба ин муносибат дар ?ум?ур? иди харбуза, иди асал, намоиши ма?сулоти кишоварз?, мусоби?а?ои варзиш?, барнома?ои махсуси консерт? ва сайру гашти оммавии мардум ташкил карда мешаванд.
Аз китоби “Донишномаи фар?анги
мардуми то?ик”, ?илди 1, Душанбе 2015,
Энсиклопедияи Миллии То?ик.
Та?ияи Зебинисо Сафарова,
мутахассиси пешбари шуъбаи адабиёт
доир ба фар?анг ва ?унар
Просмотр: 584
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved