Дата: 2018-09-25
Дар ?арн?ои ХУ – ХУ111 асал яке аз ма?сулоти асосии бозори дохилии Россия ба ?исоб мерафт ва ба Европаи ?арб? барои фурўш бароварда мешуд, ки аз он даромади хуб мегирифтанд.
?оло дар То?икистон асалпарвар? равна?у риво? ёфта истодааст. Асал яке аз ма?сулоти ?изоии ?адима ба ?исоб меравад, ки онро занбўр?ои асал аз шираи гули растани?ои гуногун тайёр мекунанд ва ма?сулотест, ки барои хўрока истифода бурда мешавад.
Асал хусусияти баланди истеъмол? ва табобат? дорад, ки дар бадани одам пурра ?ал мешавад. Ба ?исоби миёна ?увватнокии 100г асал ба (308-310) ккал баробар аст. Асалро барои муоли?аи бемори?ои ?игар, гурда, шуш, меъда, ро??ои нафаскаш? ва дарди миён (радикулит) истифода мебаранд. Асал системаи асабро муста?кам намуда, кори дилро бе?тар мегардонад. Дар таркиби асал зиёда аз 70 намуди модда?ое мав?уд аст, ки ба ?исм? одам зарур аст: об(17-21%), карбогидрат75%, аз ?ама бештар глюкоза ва фруктоза, кислота?ои органик?, сафеда?о, модда?ои маъдан?, модда?ои хўшбую рангкунанда ва витамин?ои В1,В2,В3, Н,К,С,Р,РР.
Н а м у д ? о и а с а л. Асосан ду намуди асал мав?уд аст:
а) табии; б) сунъи. Асали табииро вобаста ба манбаи ?амъоварии нак?ат ба 3 гурў? та?сим мекунанд: 1) асали гул?, 2) шакарак асал;
з) асали омехта. Асали гулиро аз нак?ати гул?о мегиранд. Онро аз як намуд ё аз якчанд намуди растан? ?амъовар? карда шуданаш мумкин аст. Ба навъ?ои бе?тарини асал зерфун (липовый), а?о?иё (акатсия), юнуч?аг? ва ба навъ?ои пасти вай навъи як?оя ва шираг? дохил мешаванд.
Асали зерфун дар ?олати сую?и беранг ва шаффоф буда, дар ?олати ?афс? каму беш зардчатоб мешавад ва бўи хуши гули зерфунро дорад.
Асали а?о?иё дар ?олати сую?? шаффоф ва дар ?олати ?афс? сафеди зардчатоб мешавад ва бо мазаи хубу бўи хуш аз дигар асал?о фар? мекунад.
Асали мар?умак ранги сурхи ?игар? ва мазаи махсус, ширинии ?ализ, бўи баланд дорад.
Асали шираг? аз асали гул? бо ранги сиё?тоб, маза ва бўи нисбатан паст, ?анднокии кам ( ?амаг? 68%) фар? мекунад. Ба ?айр аз ин асали шираг? кристал? намешавад ва туршиаш нисбатан баландтар аст.
Асали сунъиро дар нати?аи ?ўшонидани шарбати шакар ва ?амро? намудани кислота?ои органик?-?ав?ари лиму (эссенция) ?осил мекунанд. Дар таркиби асали сунъ? 25% - глюкоза, 25% - фруктоза, 30% - сахароза ва 20% - об мав?уд аст. Ба ?айр аз он, ба вай ранги зард, ва (10 - 20%) асали таби? ?амро? мекунанд. Ин намуди асалро аксар ва?т барои фурўхтан дар бозор?о ва исте?соли ма?сулоти ?аннод? истифода мебаранд.
? о б а ? о к а р д а н в а н и г о ? д о ш т а н и а с а л . Асалро дар ?утти?ои тунукаг?, банка?ои шишаг?, зарф?ои аз материал?ои полимер? тайёркардашуда, зарф?ои кулолии ?а?машон (300-450г) ниго? медоранд. Инчунин асалро дар бочка?ои (50-100л) ва флаг?ои ?ун?оишашон гуногун ниго? медоранд. Дар бочка?о ё флаг?о бо ранги тозанашаванда ра?ам, номи ташкилот, намуд, вазни он бо ?амро?ии зарф (брутто), вазни асали холиси он (нетто) бо нишондоди мо? ва соли исте?соли асал навишта мешавад.
Асалро дар ?ой?ои тоза ва хушк якчанд сол ниго? доштан мумкин аст. Асале, ки дар таркибаш 21% об дорад дар ?арорати 200 С ниго? доштан лозим аст. Агар намнокии асал зиёд бошад ?ароратро то 100С паст кардан лозим аст ва намнокии нисбии ?аво дар ин ва?т бояд аз
(70 - 75%) зиёд набошад. Дар намнокии аз ин зиёд асал метавонад турш шавад.
Махсусан ин тартиботи нига?дории асал бояд дар фасли тобистон зери назорат гирифта шавад, чунки туршшавии асал дар ин фасли сол зиёдтар мушо?ида карда мешавад. Дар фасли зимистон асалро дар ?арорати на камтар аз 50 С ниго? доштан лозим аст. Дар ?арорати аз ин паст фермент?о фаъолияташонро суст мекунанд ва дар нати?а ?одисаи дистази паст шуданаш мумкин аст. ?амин тари? вобаста ба фасли сол ?арорат ва намии нисбии ?аво барои нига?дории асал роли асосиро мебозанд.
Асалро аз ма?сулоти тезбўй ва чангдор ба монанди нафт, за?рхимикат?о, мо??, дорувор?, чой, кофе, орд, семент, га?(гипс) ва ?айра дур ниго? доштан ба ма?сад мувофи? аст. Меваю сабзавот ва ма?сулоти он?оро, ки дар зарф?ои ?авоногузар ма?кам карда шудаанд, дар назди асал наздик ниго? доштан мумкин аст. Амборе, ки асал ниго? дошта мешавад аз даромадани пашша, занбўр ва, хусусан, мўрча бояд му?офизат карда шавад.
Т а р к и б и к и м и ё ? в а а р з и ш и и с т е ъ м о л и и а с а л доими набуда аз манбаи ?амъоварии шира, но?ия?ои парвариши растани?ои ширади?анда, ва?ти ?амъоварии шира, зоти занбўр ва и?лим вобаста аст. Таркиби асал мураккаб буда, дар он зиёда аз 300 намуди ?исмат?о мав?уд аст ва ?ариб 100 намуди он?о дар таркиби асали дилхо? дучор мешавад ва доим? мебошад. Таркиби му?оисавии намуд?ои гуногуни асал дар ?адвали 8 оварда шудааст.
?адвали 8. Таркиби му?оисавии намуд?ои гуногуни асал.
Нишон- |
Гул? |
Бо?имондаи |
?анд? |
||||||
Аз рўи маълумоти |
Аз рўи маълумоти |
Аз рўи маълумоти В.Г.Чудакова |
Аз рўи маълумоти |
Аз рўи маълумоти |
Аз рўи маълумоти |
||||
?удуд |
Ба ?исоби миёна |
?удуд |
Ба ?исоби миёна |
?удуд |
Ба ?исоби миёна |
||||
Об |
14,8-22,1 |
17,7-23,6 |
12,0-25,0 |
19,0 |
16,8-18,0 |
14,0-22,0 |
16,0 |
14,0-21,0 |
16,9 |
Фруктоза |
38,0-49,9 |
315-37,6 |
60,0-89,0 |
75,0 |
33,2-39,9 |
58,0-78,0 |
64,0 |
55,4-78,0 |
67,3 |
Глюкоза |
33,4-39,0 |
28,7-36,7 |
|
|
29,5-34,9 |
|
|
|
|
Сахароза |
0,0 – 2,8 |
0,0 – 4,7 |
0,0 – 12,0 |
2,2 |
0,0 – 4,0 |
0,8 – 15,0 |
7,2 |
1,3 – 20,1 |
6,9 |
Сафеда |
0,04-0,2 |
0,08-0,9 |
- |
0,3 |
0,08 – 0,2 |
- |
3,01 |
- |
- |
Модда?ои азотии ?айри- |
0,2 – 0,4 |
- |
- |
- |
0,4 – 0,6 |
- |
- |
- |
- |
Модда?ои минерал? |
0,03-0,1 |
0,03-0,34 |
0,02-0,8 |
0,2 |
0,2-0,7 |
0,5 – 1,5 |
0,7 |
004-0,22 |
0,1 |
Туршии умум? |
- |
7,8 –49,6 |
15,0-62,0 |
25,0 |
- |
8,0-80,0 |
42,0 |
72,-21,2 |
14,3 |
Ра?ами диастази |
- |
- |
- |
14,0 |
- |
6,7-48,0 |
29,0 |
2,0-14,3 |
8,6 |
Аз ин ?адвал дида мешавад, ки ?исми асосии асалро ?анд (глюкоза, фруктоза, малтоза, сахароза ва ?айра), ки ми?дори умумиаш ба 80% баробар аст ташкил меди?анд. Дар байни он?о глюкоза ва фруктоза (80 -90%) - и ?исми асосии асали пухта расидаро ташкил меди?ад. Дар асали бо?имондаи ?ашарот?о бисёртар малтоза, фегалоза ва мелитоза дучор мешаванд. Сафеда ва аминокислота?ои озод аз рўи ми?дор ?исмати зарур? ба ?исоб нараванд ?ам, дар набудани он?о бўи хуши махсуси асал ?ис карда намешавад.
Асал одатан му?ити турш дорад ва дар таркибаш кислота?ои органик? ?ариб 0,3% ва ?айриорганик? 0,03% -ро ташкил меди?анд.Дар таркиби асал бисёртар кислота?ои органикии себ , лимон, вино, шири сирко, мўрча ва кислота?ои ?айриорганикии фосфор? ва сулфат мав?уд аст. Инчунин дар таркиби асал модда?ои маъдан? макро ва микроэлемент?о мав?уд мебошанд. Дар таркиби асали гул? модда?ои маъдан? (0,2-0,3)% ва дар асали бо?имондаи ?ашарот?о ин модда?о нисбатан зиёд то 1,6% шуданаш мумкин аст. Аз ?и?ати ми?дори модда?ои маъдан? таркиби асал ба хунобаи (сыворотка) хуни одам наздик аст.
?айд кардан лозим аст, ки асал ?амчун ма?сулоти растанигию –?айвон? дар таркиби худ зиёда аз 37 макро - ва микроэлемент?о дорад ва аз рўи ин нишондод дигар ма?сулоти хўрока бо асал баробар шуда наметавонанд. Ми?дори макро - ва микроэлемент?ои асал дар ?адвали 9 оварда шудааст.
?адвали 9
Ми?дори модда?ои минерал? дар 100г асал
(ба ?исоби миёна)
|
Ми?дор ба ?исоби мг/100г асал |
Ми?дор ба |
|
Макроэлемент?о |
Микроэлемент?о |
||
Калий |
36 |
О?ан |
800 |
Калсий |
14 |
Йод |
2 |
Магний |
3 |
Кобалт |
0,3 |
Натрий |
10 |
Марганес |
34 |
Сулфур |
1 |
Мис |
59 |
Фосфор |
18 |
Фтор |
100 |
Хлор |
19 |
Ру? |
94 |
Аз ин ?адвал дида мешавад, ки ми?дори макро ва микроэлемент?о дар таркиби асал хеле гуногун буда, аз ?ама зиёдтар фтор ва о?ан мав?уд аст. Дар таркиби асал ба ми?дори на он ?адар зиёд витамин?ои гуногун мав?уд мебошанд. Ми?дори зиёди он?оро витамин?ои дар об ?алшаванда ташкил меди?анд (?адвали 10) .
?адвали 10
Ми?дори витамин?о дар асал
(ба ?исоби миёна)
Витамин?о | Мг/кг |
Тиамин (В1 ) |
0,4 – 0,05 |
Рибофлавин ( В2 ) |
0,28-0,4 |
Кислотаи пантоген (В3 ) |
0,55-1,05 |
Ниацин ( РР ) |
0,36-1,10 |
Пиридоксин ( В6 ) |
0,01 |
Кислотаи фолиеви (В9 ) |
0,03 |
Биотин ( Н) |
0,0007 |
Кислотаи аскорбин (С) |
5 - 65 |
Инчунин дар таркиби асал витамин?ои В12 ва К дохил мешаванд. Ми?дори витамин?о дар асал ба мав?удияти гарди гул вобастаг? дорад. Та?риба?о тасдаи? менамоянд, ки агар гарди гул пурра аз таркиби асал тоза карда шавад, дар ин ?олат дар асал витамин?о бо?и намемонанд.
?амин тавр, ба туфайли сохти мураккаб доштанаш асал яке аз ма?сулоти пур?имати сер?изо ба ?исоб меравад ва онро ба таври васеъ истифода мебаранд. Аз сабаби хосияти табобат? доштанаш асалро дар тибб? ?адим барои табобати бисёр бемори?о тавсия карданд.
У с у л ? о и ? а л б а к и с о з и и а с а л в а р о ? ? о и ф о ш к у н и и он. Усул?ои ?албакисозии асал хеле гуногун аст, ки он?оро бо осон? ва мушкил? фош мекунанд:
Муайян намудани сифати асал ни?оят зарур мебошад, чунки саломатии инсонро аз ?ар гуна таъсири сохтакор? му?офизат менамояд.
Якчанд намуди ?албакисозиро фар? менамоянд: а) намуд?; б)сифат?; в)ми?дор?; г) арзиш?; д) ахборот?.
Асосан барои асал ?албакисозии намуд? ва сифат? истифода бурда мешавад. Дар ва?ти ?албакисозии намуди молро ?исман ва ё пурра бо ивазкунанда иваз мекунанд, аммо монандии он гум намешавад. Вобаста аз восит?ои ?албакисоз? ва монандии хусусият?ои ивазкунанда чунин намуд?ои ?албакикор? мав?уданд:
?амаи ивазкунанда?ое, ки ?ангоми ?албакисозии намуд? истифода бурда мешаванд, ба ду гурў? ?удо мешаванд:
а) ивазкунанда?ои ?изо?; б) ивазкунанда?ои ?айри?изо?.
Ивазкунанда?ои ?изо? ма?сулоти ?изоии нисбатан арзон буда, ба ма?сулоти таби? монанд мешаванд ва бо якчанд хусусият?ои хосияти худ аз ма?сулоти таби? ?а?и?? фар? мекунанд. Ивазкунандаи ?айри?изо? аз рўи манбаи пайдоишашон модда?ои органик? ва маъдан? мешаванд ва бо ма?сади хўроквор? истифода бурда намешаванд. Ба сифати ивазкунанда?ои ?айри?изо? одатан бўр, га?, о?ак ва дигар?оро бисёртар истифода мебаранд.
Дар ва?ти ?албакисоз? сифати мол паст мешавад, бо ёрии илова?ои хўрокию ?айрихўрок? аммо хосияти э?сос? бе?тар шуда, ?ангоми ниго? доштан арзиши истеъмоли мол гум мешавад. Дар ин ?олат дара?аи баланди та?йирёбии сифат камтар ба назар расиданаш мумкин аст.
Яке аз ?албакикори?ои васеъ па?ншуда истифодабарии асали ?анд?, ?анди сунъ? ва асал бо омехта?ои сахароза мебошад. Асали ?албакие, ки дар он ?иёми шакар мав?уд аст, чунин муайян карда мешавад: 1. ба (5-10)% асали моеъ ма?лули хлориди нитрати нў?ра
( ляпись) ?амро? мекунанд, такшиншавии сафеди хлориди нитрати ну?ра нишонаи он аст, ки дар таркиби асал омехта?о мав?уданд; 2. ба 5см3 ма?лули 20%-и асал 2,5г уксуси ?ўр?ошим ва 22,5 см3 спирти метил ?амро? мекунанд ва ба ву?уд омадани такшини сафеди зардчатоб дар асал мав?уд будани ?иёми ?андро нишон меди?ад.
Омехта?ои механик? дар асал бо чунин ро? муайян карда мешавад: 1) Барои муайян намудани омехта?о ба пробирка ва ё колбае, ки оби дистилл? дорад, асал ?амро? мекунанд, дар нати?а асал ?ал мешавад. Пас аз ?алшавии асал омехта?о вобаста аз вазнашон такшин мешаванд ё ба рўи об мебароянд; 2) Мав?удияти бўрро дар нати?аи ба асали моеъ ?амро? намудани кислота ва ё уксус муайян менамоянд. ?осилшавии гази карбон аз мав?удияти бўр ша?одат меди?ад. ?амин тавр, бо ро??ои гуногун асали ?албакиро муайян мекунанд.
Просмотр: 950
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved