Дата: 2018-09-17
Дар ибтидои асри ХIII дар Му?улистони Марказ? давлати феодал? таъсис ёфт. Сарвари яке аз ?абила?ои сершумор Темучин дигар ?абила?оро ба итоати худ даровард. Вай соли 1206 дар ан?умани сардорони му?ул?о худро Чингизхон, яъне хони бузург эълон кард.
Дар Осиёи Миёна Му?аммади Хоразмшо? (с. 1200-1220) ?укмрон? мекард. ?окимияти Му?аммади Хоразм-шо? устувор набуд.
Соли 1218 сарбозони Хоразм як корвони аз тарафи Чингизхон фиристода шударо ?осус пиндошта, дастгир намуданд. Сентябри соли 1219 Чингизхон ба Утрор расида, ?увва?ои ?арбии худро ба се ?исм та?сим кард: як ?исми ??шуни худро ба писаронаш У?той ва Ча?атой супорид, ки Утрорро му?осира кунад; ?исми дигари онро бо ро?барии ???? барои забт намудани ша?р?ои со?или дарёи Сир ба тарафи ша?ри ?анд равона кард. Худи ? бо ?амро?ии писараш Тулуй ?увваи асосиро гирифта, ба тарафи Бухоро ?аракат намуд.
Му?ул?о пас аз истилои Бухоро мо?и марти соли 1220 ба тарафи Самар?анд ро? сипор гардиданд. ?осибони му?ул пас аз забт кардани Бухоро ?азорон сокинони бегуно?и ша?рро куштанд ва бо?имондагонро ?амчун ?улом ба асорат бурданд.
Ша?ри Самар?анд ба харобазор табдил ёфта, аз одам холи гардид. ?ангоми му?осираи Самар?анд Му?аммади Хоразмшо? ба ?удуди Эрон – ба Табаристон фирор кард.
Чингизхон барои забти Ху?анд ?ариб 5 ?азор лашкар фиристода буд, вале он?о аз тарафи мудофиачиён бо ро?барии Темурмалик торумор гардиданд.
Баъд аз фирор ва вафот кардани Му?аммади Хоразмшо? писараш Xалолиддини Мангуберд? (1220-1231) ба тахт нишаст.
Истилогарони му?ул а?олии зиндамондаи Бухоро, Самар?анд ва Ху?андро ба азобу у?убат?ои да?шатангезе гирифтор намуданд. Ша?ри Тирмизро ба харобазор табдил дода, сокинони онро ба ?атл расониданд.
Аз наво?ии то?икнишин тан?о Бадахшон ва баъзе вилоят?ои То?икистони Шар??, инчунин чанде аз ма?ал?ои ??р, ки бо ?алъа?ои муста?кам му?офизат шуда буданд, ба дасти му?ул?о надаромаданд.
Аз сол?ои 30-юми асри ХIII дар байни а?олии во?а?ои зироат? ва пешаварони ша?р ?унбиш?ои зидди золимони а?наб? шур?ъ гардид. Ин ?унбиш махсусан дар Бухоро пур?увват буд ва соли 1238 дар ин ?о ш?рише ба амал омад, ки бо номи ш?риши Ма?муди Тороб? маш?ур аст. Вале минбаъд ш?риши Ма?муди Тороб? мисли дигар ш?риш?о муваффа?ият пайдо накард.
Дар ибтидои сол?ои 70-уми асри ХIII Масъудбек – писари Ма?муди Ялаво? му?имтарин исло?оти пул? ба амал овард. Исло?от соли 1271 эълон шуд. Мазмуни асосии ин исло?отро дар бисёрии ша?ру вилоят?ои Осиёи Миёна гузаштан ба зарби мунтаззами сиккаи ну?раг? аз ?и?ати вазну иёр дар ?ама ?о баробар ташкил мекард. Ин гуна сикка?о, сарфи назар аз ма?алл? бароварда шудана-шон, дар муомилоти умуми давлат? эътибор доштанд. Ин во?еа ?ам дар ти?орати пул? як ин?илобе ба шумор мерафт. Пули ну?ра беш аз ?ама ба нарху наво ва ?а?ми ти?орати дохилии Осиёи Миёнаи феодал? мувофи?ат мекард. Зарби сиккаи ну?ра озод буд, ?ар кас метавонист ну?раи худро ба зарробхона бурда, ба музди муайяне барояш пул созонад.
Чингизхон давлати бузурги иператории ташкил кардаашро дар байни писарони худ та?сим намуд.
Писари калонии ? ???? дар соли 1227 ба идора кардани «Хал??ои ?ангалнишин» ??дадор гардида буд. Баъди вафоти Чингизхон (1227) ?исми шимолии ?афтр?д, тамоми хоки он ва?таи ?азо??о ва ?ир?из?о, ?исми шимолии Хоразм низ ба мулки ???? дохил шуд. ?рду - ?увваи асосии хони бузург ??тойхон, дар Тарбогатой во?еъ гардида буд. Гарчанде Мовароунна?р ба мулки Ча?атой дохил мешуд, вале амалан ин мамлакатро худи хони бузург У?тойхон метавонист мулк?ои ?ар се бародарро мувофи?и сало?диди худ идора мекард.
Истилои му?ул ба ?аёти хо?агии Осиёи Миёна зарбаи сахт расонид. Зулму истибдод ва ?арбу бедоди а?олии зинда мондаи ша?ру де?отро аз ?ар гуна майлу иштиё?и пеш бурдани хо?аг? ма?рум сохт.
Дар давраи му?ул?о ва Мовароунна?р чор намуди заминдор? амал мекард:
1.Замини давлат?.
2. Мулки феодал ва ин?у.
3. Замини ва?ф.
4. Мулки де??он.
Кабакхон аввалин ?укмрони му?ул аст, ки умеди худро дар Моваро?унна?р ало?аманд намуд. ? соли 1321 ду исло?оти му?им гузаронид: пул? ва маъмур?. Танга?ои 8-грамм? динор ва танга?ои ?ариб 1,4 грамм? дирам ном доштанд. Шаш дирам як динор ?исоб меёфт.
Исло?оти дигари ? исло?оти маъмур? буд. Тамоми Моваро?унна?р ба туман?о та?сим шуд, ки чунин та?симот то асри ХIХ амал кард.
?укмронии му?ул?о са?ифаи тиратарини таърихи хал?и то?ик ва дигар хал??ои Осиёи Марказ? ?исоб меёбад. Дар ин давра ?аёти фар?ангии Моваро?унна?ру Хуросон хароб шуд. Олимон, адибон ва зиёиёни зиёд аз дами те? гузаронида шуданд. Ашхоси ?он ба саломат бурда ша?ру де?а?ои худро тарк карда, фаъолияти э?оди-ашонро дар мамлакат?ои ?адами номубораки му?у?о нарасида, яъне дар Осиёи Хурд ?ониби Эрон ва ?индус-тон идома медоданд.
Зиёда аз сад сол лозим шуд, ки Моваро?унна?ру Хуросон аз нав ба марказ?ои адаб? табдил ёбанд.
Асри XIII ва авали асри XIV бузургтарин ситора?ои назми форс-то?ик, ба монанди ?алолидини Рум?, Саъди Шероз? ва Амир Хусрави Де?лав? ба дунё омада, асар?ои оламшумули худро офаридаанд.
Просмотр: 6705
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved