Дата: 2018-09-17
1.Хал?и то?ик дар замони ?укмронии ?азнавиён.
2.Давлати ?ара?ониён ва ?ури?о
3.Хал?и то?ик дар замони салтанати Сал?у?иён
4.Илм ва адабиёт дар аср?ои XI- XI1
Давлати ?азнавиён давлати феодалии нимаи асри Х буда, дар Аф?онистон барпо шудааст. Пойтахташ ша?ри ?азна буд ва ин сулола номаш аз ?амин ша?р гирифтааст. Сабуктегин асосгузори сулолаи ?азнавиён (963-1186) буд. Сабуктегин соли 997 вафот мекунад. Ба тахт писари калонии ? Ма?муд (998-1030) нишаст.
Ма?муди ?азнав? дар давоми 32 - соли давлатдориаш ба давлат?ои дурру наздик лашкар кашида, чандин мамлакати ободро хароб ва ?азор?о оила?оро бехонумон кардааст. Тан?о ба як ?индустон зиёда аз 15 маротиба лашкар кашидааст.
Замин?ои шимол ва шимолу ?арбии ?индустон, Ча?ониёну ?убодиёну Хатлон, Хоразму музофот?ои Эрон - Исфа?он, Рай ба ?аламравии ? дохил мешуданд.
Дар давраи ?укмронии писари ?, Масъуди ?азнав? соли 1040 давлати ?азавиён аз тарафи Сал?у?и?о шикаст мех?рад. Бо ?амин ?укмронии ?азнавиён дар Хуросон ба охир расид.
?арахониён – ин давлат сол?ои 90-уми асри 10 дар ?удуди Туркистони Шар??, ?афтр?д таъсис ёфта буд. Асосгузори сулолаи ?ара?ониён, Абдулкарими Бу?рохони му?улна?оди туркзабон буд. Давлати ?арахониёнро асосан ду ?абилаи турк, я?мо ва чигили?о барпо кардаанд. Сарзамини ?ара?ониён ба ду ?о?он та?сим мешуд. ?о?они ?исми шар?? - марказаш Баласо?ун ва ?о?они ?исми ?арб? - марказаш ?зганд.
Аз сол?ои 40 асри XI сар карда, ш??рати Ибро?ими Там?очхон (1046-1068) афзуд. ? дар Мовароунна?р давлати ?арахониёнро пурра ташкил кард. ? Самар?андро пойтахт эълон намуд, системаи андоз ва нархи ма?сулоти бозорро та?йир дод, пулро дигар кард.
?абила?ои сершумори ?арахито?о (хитои?ои сиё?), ки дар водии Тарим маскун буданд, соли 1125 империяи бузургашонро барпо намуданд, ки ?удуди он то шимолу шар?ии дарёи Енисей мерасид. ?арахитои?о сол?ои 20-уми асри XI1 ?афтр?дро забт намуда, давлати муста?или худро таъсис доданд, ки пойтахташ ша?ри Баласо?ун дар со?или дарёи Чу во?еъ гашта буд.
Соли 1287 ?арахитои?о дар но?ия?ои Ху?анд пайдо шуда ба лашкари Ма?муди ?арахон? зарбаи сахт заданд. ?арахитои?о дар ?анги ?алкунанда ба ??шуни мутта?идаи Ма?муди ?арахон? ва Султон Сан?ари Салчук? 9 сентябри соли 1141 дар наздикии Самар?анд зарбаи сахт заданд. ?арахитои?о ?ам, мисли Сал?у?и?о, сулолаи ?арахониёнро аз байн набурдаанд, балки ба вассали худ мубаддал карданд. ?арахитои?о Мовароунна?ри Марказ? ва Бухороро ?ам ба даст дароварданд.
Давлати ??риён - ин давлати то?икон аз нимаи асри XI1 то аввали асри XIII дар ?исми ?арбии Аф?онистон? кунуни арзи ву?уд кардааст. Асосгузори он сулолаи Шансабониён аст. ??ри?о гуфта сулолаи то?икони Шансабониён дар назар дошта мешавад, ки аз замони дини ислом то ?у?уми му?ул?о ?укумат рондааст. Аввал к??истони ??р ва баъдтар тамоми Хуросон, Мовароунна?р ва шимоли ?индустонро дар итоати худ ниго? медошт. Асосгузори ин хонадон Шансаб ибни Хурнак буд ва аз ин сабаб ба худ номи сулолаи Шансабро гирифта аст. Мардуми ин мамлакат асосан то?икони к??истони буданд.
Давлати ??риён аз ?и?ати муносибат?ои феодал? назар ба Мовароунна?ру Хуросон а?иб монда буд. Гарчанде аз дигар мамлакат?ои ?амсоя ?афомонда бошад ?ам, аз ?и?ати истихро?и маъдан ва сохтани сило?и ?анг? хеле пеш рафта буд. ?ан?з дар охири асри Х пешвои ?абилаи Шансабон? - асосгузори давлати ??риён Сури Сайфуддин Изуддини ?усайн чандин ?абила?оро ба итоати худ дароварда, нуфузашро дар байни мардуми ин кишвар афзуд. Дар аввал пойтахти ??риён, Фир?зк?? буд, вале баъди ?алабаи комил бар давлати ?азнавиён ша?ри ?азнаро пойтахт интихоб карданд.
Дар миёнаи асри ХI дар Осиёи Миёна давлати Сал?у?иён ба ву?уд омад. ?абила?ои бодиянишини туркзабони о?уз бо сардории Сал?у? асосгузори сулолаи Сал?у?иён дар дашт?ои шимоли води Зарафшон мезистанд. Ту?ралбеки Сал?у?? (1038-1063) набераи Сал?у? баъд аз ?алабаи му?орибаи Дандонакон соли 1040 дар Хуросон ба ?ои ?азнавиён ба сари ?удрат омада, худро ?окими тамоми Хуросон эълон кард.
Дере нагузашта Ту?рал мамлакат?ои Хоразм, Эрони ?арб?, Курдистон, Арманистон, Озарбой?он ва Иро?ро ба тассаруфи худ даровард. Ту?рал ша?ри Райро (дар Эрон) пойтахт эълон намуд ва ша?ри Марв пойтахти бародараш ?а?рибек ?арор гирифт.
Дар а?ди салтанати ?алолидини Маликшо? соли (1072-1092) давлати Сал?у?иён хеле риво? ёфт. ?удуди давлати Маликшо? хеле васеъ буд. Он аз ба?ри Миёназамин то сар?ади давлати Чин т?л мекашид ва ?ариб тамоми мамлакат?ои мусулмони Осиёи Миёнаро дар бар мегирифт. Пойтахташ ша?ри Исфа?он буд.
Яке аз бузургтарин донишманд ва сиёсатмадор? замони Сал?у?иён Аб?ал? ?асан ибни Ал? буд, ки барои пойдор намудани ин давлат ва тарзи давлатдор? хизмати бузурге кардааст. ? дар а?ди ду султони сал?у?? Алпарслон ва Маликшо? вазифаи вазириро и?ро мекард. Ин марди фозил ?ариб 30 сол (с.1063-1092) давлатро идора карда ба туфайли кордониву хирадаш ба гирифтани номи «Низоммулмулк» сазовор гаштааст. Низомулмулк асари маш?ури худ «Сиёсатнома»-ро ба забони то?ик? таълиф намудааст, ки дар хусус? тарзи давлатдор?, одобу ахло?, муомилаву рафтор, хизматдор?, муомила бо вазирону амирон ва дигар таба?а?ои мардум на?л мекунад.
Таърих чор сулолаи Хоразмшо?иёнро медонад. Бузургтарини он?о сулолаи чорум аст ва он бо номи «Хоразмшо?иёни бузург» ш??рат ёфтааст. Ба ин хонадон Ануштегини ?алча соли 1077 асос гузоштааст. Набераи ? Отсиз (1127-1156) асосгузори ?а?и?ии давлатии ?оразмшо?иён ба ?исоб меравад. Хоразм махсусан дар давраи Аллоуддин Му?аммад Тек?ш (1172-1200) хеле тара??? мекунад. Баъди ? писараш Му?аммади Хоразмшо? (с.1200 -1220) ба сари ?окимият меояд. ? соли 1207 бо ба?онаи пахш намудани ш?риши Маликсан?ар ба Бухоро ?у?ум оварда онро иш?ол кард. ? ба ?ара?ониён ?анг?ои бисёр карда Мовароунна?р ва Аф?онистонро забт намуд. Соли 1215 но?ия?ои ?анубии То?икистон ва ?збекистони имр?заро низ забт кард. Дар аввал обр?и хеле афзуда буд ва ?атто ?ро «Искандари дуюм» меномиданд. ?удуди давлаташ аз со?ил?ои шимолии ба?ри Каспий то хали?и Форс, то к???ои Кав?оз, ?инду?уш расид. Дар давраи ?укмронии Му?аммади Хоразмшо? Осиёи Миёна ба давлати Чингизхон ?амро? карда шуд.
Дар аср?ои XI-XI1 ва авали асри XIII як ?атор шоирон, олимон, файласуфон, ки дар таърихи адабиёти форс-то?ик са?ми бузург доранд, ба ву?уд омаданд.
Давлати ?азнавиён, ки Хуросон, Ча?ониён, Хатлон, Тахо-ристон, ?исми бузурги Эрон ва шимоли ?индустонро дар бар мегирифт, барои нашъунамо? илму адабиёт шароити хубтар му?айё карда буд.
?аёт ва фаъолияти адаби намояндагони маъруфи адабиёти то?ик, ба монанди Асади Т?с?, Масъуди Саъди Салмон, Фахриддини Гургон?, Умари Хайём, Носири Хисрав ва ?айра дар ?амин давра ?араён ёфтааст.
Просмотр: 1829
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved