Дата: 2018-09-17
Дар нимаи асри ХIV дар са?наи сиёсати Мовароунна?р писари беки ?абилаи барлос Темур зу?ур менамоянд. Темур соли 1336 дар де?аи Хо?аил?ор таваллуд ёфтааст.
Дар соли 1361 хони Му?улистон Ту?лу? Темур Самар?анд ва ша?ри К?шро иш?ол кард. Темур дар ин ва?т хидмати Ту?лу? Темурро ?абул намуд ва бо к?маки ? ?окими К?ш гардид. Аммо Темур дар хидмати хони Му?улистон бисёр давом накард. Вай бо ?окими Балх амир ?усайн, ки бо Ту?лу? Темур муносибати душманона дошт, созиш карда, ба ?омии аввалаи худ хиёнат намуд.
Амир Хусайн ва Темур ба му?обили Ту?лу? Темур сар бардошта, вале дар ?анг шикаст х?рда, ба Систон гурехтанд. Темур дар Сиистон ?ангоми яке аз мо?аро?ои ?арбии худ аз даст ва пои росташ захмдор гардида, то охири умр ланг шуд. Баъд аз ин ?ро бо унвони Темури -Ланг низ ёд карданд. Дере нагузашта, писар ва вориси Ту?лу? Темур Илёсхо?а бо ма?сади дубора ?асб кардани Мовароунна?р бар зидди ?усайн ва Темур лашкар кашид.
Мавлонозода ном яке аз шогирдони мадраса бо розигии ?амаи ?озирон вазифаи сардории мудофиаи ша?ри Самар?андро ба ??даи худ гирифт. Ва?те ки хабари аз му?осираи Самар?анд даст кашида, а?ибни-шин? кардани му?ул?о ба г?ши Темур расид, ? фавран ба пеши амир ?усайн ?осид фиристод. Ба?ори соли 1365 амир ?усайн ва Темур бо лашкари худ ба Самар?анд расида, дар он ?о мактуб навиштанд ва гуфтанд: «Мо ба шумо боварии кулл? дорем ва бо шумо бе?тар аз дигар ?укмронон, рафтор хо?ем кард». Ро?барони сарбадорон ба ин суханони маккорона бовар карда, ба лашкарго?и амир ?усайн равона шуданд ва ?амин ки ба он ?о расиданд, ?ама дастгир шуданд.
?амин тари?, ?унбиши сарбадорони Самар?анд бера?монона фур? нишонда шуда, амир ?усайн ва Темур дубора ?укмрони ин ша?р гардиданд.
Пас аз забт шудани Самар?анд муносибати байни амир ?усайн ва Темур вайрон гардид. Муборизаи махфиёнаи Темур то дара?ае расид, ки соли 1370 бо фармони ? дар Самар?анд табаддулоте ба амал омада, амир ?усайн кушта шуд ва Темур ?окими тамоми Мовароунна?р гардид. Ў худро амир эълон кард.
Темур ба кишваркушоии 35 солаи худ ?адам ни?ода, ?окимияти худро, ?абл аз ?ама, дар па?ноии ?араёни дарё?ои Сир муста?кам намуд, ки дар он ва?т дар ?укумати хонии О?-Ўрда мавчуд буд. Ў ба ихтилофи дохили сулолавии О?-Ўрда мудохила карда, Тўхтамишхонро, ки яке аз муддаиёни то?у тахт буд, ?имоя намуд. Тўхтамишхон баъд?о бо кўмаки Темур ?укумати Олтин - Ўрдаро низ ба даст даровард. Дар соли 1372 амир Темур нахустин дафъа Хоразмро забт намуд.
Темур дар соли 1404 ба пойтахти худ ша?ри Самар?анд баргашт дар фикри истилои мамлакати Чин афтод ва соли 1405 лашкари худро ба тарафи шар? ?аракат дод. Лекин ў ба ма?сади худ нарасида, дар ро? нога?он вафот кард.
Тамоми лашкаркаши?ои Темур ошкоро характери ?оратгарона доштанд. Ў дар соли 1387 ?ангоми забт намудани ша?ри Исфа?он ба аскарони худ фармон дод, ки 70 ?азор нафар а?олии бегуно?ро сар бурида, аз сари, он?о «калламанора» созад. Дар соли 1398 дар ?индустон бо амри ? 100 ?азор нафар асирон ба ?атл расонида шуданд. Вай соли 1401 ш?риши Ба?додро фур? нишонда, р?зи иди ?урбон 90 ?азор касро кушта,аз сари он?о 120 калламанора сохт.
Пас аз марги Темур давлати бузурги иператории ташкил кардаи, ў аз по афтода, Мовароунна?р ба са?наи мубориза?ои хунини сулолав? табдил ёфт. Темур ?анўз дар ва?ти ?аёти худ давлатро дар байни фарзандонаш ?а?онгир, Умаршайх, Мироншо?, Шо?рух ва набера?ояш Му?аммадсултон, Пир-му?аммад, Ибро?им ва Улу?бек та?сим намуда буд.
Аз соли 1411 Улу?беки ?абда?сола ?укмрон? Мовароунна?р гардид.
Аз му?имтарин тадбироти Улу?бек дар дохили давлат ин исло?оти пулии соли 1428 буд. Ин исло?от дар бобати ба низом даровардани муомилоти пул? ва ти?орат, ки ба андозае манфиат?ои а?олии ме?натиро ифода мекард, роли мусбат бозид. Аввалин мураббии Улу?бек дар овони к?дакиаш донишманди маъруф шайх Орифи Озар? буд. Соли 1449 Улу?бек бо фармони писараш Абдулатиф ба ?атл расид.
Дар замони Темуриён вазъияти хо?агии ?ишло? назар ба замони му?улхо хеле бе?тар гардид.
Андози асосии замин дар замони Темур ва темуриён хиро? буд, ки ба ду шакл: яке ба тари?и мол, дигаре аз рўи масо?ати замин ба тари?и пул ситонида мешуд.
Ёдгори?ои м??ташами меъмории замони Темуриён ин?о буданд; мас?иди Бибихонум, ма?бараи Шо?изинда, ма?бараи Г?ри Мир, мадраси Улу?бек, расадхонаи Улу?-бек.
Дар асри XIV - XV илму адаб тара??? карда буд. Муаррихони бар?астаи он давр; Низомиддини Шом?, Шарофиддин Алии Язд?, Мирхонд ва дигарон буданд. Адабиёти баде? низ тара??? карда, адибони бар?астае ба ву?уд омаданд, ки дар байни он?о классикони маш?ури назми форсу то?ик, ?офизи Шероз?, Камоли Ху?анд?, Абдура?мони ?ом?, ?усайн Воизи Кошиф? мавкеи бузургеро иш?ол мекунанд. Дар асар?ои он?о бештар ?оя?ои тара??ихо?онаи замона инъикос ёфта буд.
Бузургтарин намояндаи адабиёти ин давра шоир ва донишманди маъруф Нуриддин Абдура?мони ?ом? мебошад.
Аз асоситарин асар?ои манзуми ?ом? «?афт авранг» мебошад, ки аз ?афт достони бузурги мисли достон?ои
«Хамса»- и Низом? фаро?ам омадааст.
Дар ин давра инчунин оид ба илми ахло? бисёр асар?о таълиф ёфтаанд.
Дар соли 1494 Хусайн Воизи Кошиф? дар масъалаи ахло? ва тарбия «Ахло?и Мухсин?»-ро офарид, ки аз чил боб иборат буда, ба шо?зода М??син бахшида шудааст. Ў китоби маш?ури «Калила ва Димна» - ро бо номи «Анвори Су?айл?» аз нав та?рир намуд.
Просмотр: 3972
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved