Дата: 2018-09-17
1. Давлати То?ириён ва Саффориён.
2. Таъсиси давлати Сомониён. Сохти давлат ва ташкили дастго?и идораи он.
З. Исмоили Сомон? - ?амчун асосгузори давлати Сомон?.
Давлати То?ириён дар асри IХ дар Хуросон таъсис ёфта аст. Асосгузори ин сулола То?ир ибни ?усайн мебошад. Ин давлат бо ву?уди муддати к?то?и таърихи (821-873) ву?уд доштан, дар таърихи мардуми Хуросону Мовароунна?р дар таъсис намудани давлати муста?или ма?алл? хизмати бузург кардааст. Соли 821 То?ир ибни ?усайн волии Хуросону Мовароунна?р таъйин мешавад ва дигар ба хилофати араб итоат намекунад.
Баъд аз То?ир писараш Талха (с.822_ -828) ?оким таъин гардид. Баъд аз Талха дар замони ?укмронии бародараш Абдулло ибни То?ир (828-844) Хуросон пурра муста?ил шуд. Дар замони То?ири II ибни Абдулло (844-862) ва Му?аммад ибни То?ир (862-873) давлати То?ириён ба муваффа?ият?ои бузурге ноил мегардад. Аммо соли 873 давлати То?ириён аз тарафи Саффориён забт карда мешавад.
Дар аср?ои 8-9 дар Осиёи Миёна аз ?исоби де??ону ?унармандони хонавайрон шуда гур???ои махсуси - ?озиён муборизаи ?азовот дар ро?и дин ташкил шуд. Ин ?унбиши хал?иро бародарон Яъ?уб ибни Лайс ва Амру ибни Лайс ба манфиати худ истифода бурданд ва соли 861 Яъ?уб ?окими Сиистон гардид. ?амин Яъ?уб ибни Лайс ба давлати Саффориён оянда асос мегузорад. Вай соли 873 пойтахти То?ириён ша?ри Нишопурро забт намуд.
Соли 876 Яъ?уб бар зидди хилофати араб лашкар кашида, шикаст х?рд ва соли 879 вафот кард. Баъди вафоти Яъ?уб бародараш Амру ибни Лайс ба тахт нишаст. Дар му?орибаи соли 899 назди Балх Исмоил ??шуни Саффориёнро торумор кард. Амру асир афтода, ба Ба?дод фиристода шуд ва дар ?абсхонаи он ?о соли 900 вафот кард.
Бунёдгузори сулолаи Сомониён, Сомонхудот (Аркак) (?окими Сомон) мебошад. Писари Сомонхудот, Асад, чор писар дошт: Н??, А?мад, Я?ё ва Илёс. ?амаи фарзандони Асад дар а?ди хилофати Маъмун ба кор?ои идораи давлат кашида шуда буданд. Н?? ба Самар?анд, А?мад ба Фар?она, Я?ё ба Чоч ва Устурушан, Илёс ба ?ирот ?оким таъин гардида буданд. Соли 842 Н?? вафот кард ва бародари ? А?мад ибни Асад сарвари сулола шуд. А?мад ?афт писар дошт; Наср, Яъ?уб, Я?ё, Асад, Исмоил, Ис?о? ва ?омид.
?амин тавр, дар миёнаи асри IХ Мовароунна?р ?исман дар дасти Оли Сомон мутта?ид гашт. Баъди вафоти А?мад (864-865) вазифаи сарсулола насиби писари бузурги ? Наср гашт.
?араёни ва?дати сиёсии сарзамин?ои то?икон ба фаъолияти сиёсатмадори бошу?оат, марди фозил ва дурандеш бародари Наср Исмоил ибни А?мад вобаста аст. ? соли 849 дар Фар?она таваллуд шуда, дар синни 25 - солаг? ба арсаи сиёсат омад ва дар синни 50 - солаг? подшо?и тамоми Хуросон ва Мовароунна?р эътироф гардид.
Исмоили Сомон? ?амчун асосгузори давлати бузурги Хуросону Мовароуннањр мар?илаи зеринро тай намудааст.
1.Тадбир?ои Исмоил барои баланд бардоштани ма?оми Бухоро ?амчун ?астии давлати марказонидашуда аз июли соли 874 то августи соли 892 мебошад. Дар ин муддат Исмоил намояндагони ашрофи Бухороро мутеъ намуд. Августи соли 892 Наср ибни А?мад вафот кард ва Исмоил амири мутла?и Мовароунна?р гардид ва Бухорро пойтахти давлати Сомониён эълон кард.
2.Сол?ои 892 - 900 -ро дарбар мегирад. Исмоил соли 893 ша?ри Тарозро иш?ол кард, хони турк?оро бо 10 ?азор ?ангова-ронаш асир гирифт ва пеши турктози?оро ба Мовароунна?р гирифт.
3. 8 - соли охири умри Исмоил ибни А?мадро (байни сол?ои 900 – 907) дарбар мегирад. Самараи му?ими давраи сеюми фаъолияти давлатдории Исмоили Сомон? ин ташкили дастго?и марказии давлати, артиш? хуб мусалла? шуда буд. Дар замони ?укумати Исмоили Сомон? аввалин бор баъди истилои араб?о ?амаи сарзамин?ои то?икон дар ?ануб ва шимоли Аму дарё ба давлати бузурги ягонаи марказонида шудаи Хуросон мутта?ид гардиданд. Исмоил мардумро аз ??дадории ?арсолаи таъмири девор?ои атрофии во?аи Бухоро озод намуд ва гуфт: «То ман зинда бошам девори Бухоро ман бошам».
Дар замони салтанати Насри II Сомон? (914-943) набераи Исмоили Сомон? дар атрофии регистони Бухоро да? бинои азим сохта шуд, ки дар ?ар кадоми он девон?ои (идора?ои давлат?) ало?ида ?ой гирифтанд.
Дар давраи ?укмронии Н?? ибни Наср (943 – 954) аломат?ои таназулли давлати Сомон? ба таври равшан падидор мешавад. Давлат дар сол?ои аввали ?укумронии Н?? ба душвории сахти молияв? р? оварда буд. Душвории молияв? ба дара?ае расида буд, ки ба сипо?иён ва ?атто ба гвардияи амир ва?ти зиёде мо?она дода нашуд. Ин а?вол дар байни аскарон норозигии ?идд? ба ву?уд овард.
Дар давраи ?укумронии писари калонии Н?? - Абдумалики 1 (954 – 961) бо ?увват гирифтани нуфузи сиёсии саркардагони ?арбии гвардияи турк ва ба дасти он?о гузаштани ?ариб ?амаи кор?ои идораи давлат тавсиф меёбад.
Дар ин ва?т хусусан сардори гвардияи турк ва феодали калон Алп – Тегин ба сифати ?оxиби бузург сар мебарорад. Таъсири Алп – Тегин ба дара?ае афзуда буд, ки Абдумалик бидуни розигии ?, ?атто касеро ба маснади вазорат таъин карда наметавонист. Марги Абдумалик боиси ош?б?ои нав дар Бухоро гардид. А?олии ш?ришкардаи пойтахт ?асри амирро оташ зада, толон намуданд.
Бо саъю к?шиши Алп – Тегин, Мансур ибни Н??и Сомониро (961 – 976) ба тахт нишонданд.
Баъд аз вафоти Мансур дар а?ди писари ? Н??и 2 (976 – 997) ихтилофоти дарбор? ва исъён?ои ?окимону феодалони ма?алл?, ки вилоят?ои ?удогонаи давлати Сомон?, аз он ?умла, бисёр ма?ал?ои Хуросон ба дасти он?о гузашта буд, боз ?ам бештар ?увват гирифтанд.
Ма?з дар чунин вазъият дар соли 992 давлати Сомон? ба ?амлаи як ?атор ?абила?ои бодиянишини турк дучор афтод. Дар сари он?о хон?ои аз ?абилаи я?мо меистоданд, ки ин сулола бо номи ?арахониён маш?ур гардидааст.
Дар соли 997 Н??и 2 ва Сабук – Тегин вафот карданд. Писари Н??и 2 Мансур ибни Н?? (997 – 999) тамоман дар та?ти таъсири Ма?муди ?азнав? буд. Вале дере нагузашта соли 999 дар нати?аи зарбаи нави ?арахони?о давлати Сомон? аз по афтод. Хони ?арахониён Насри Илокхон пойтахти давлати Сомон? - ша?ри Бухороро забт намуда, Абдумалик ва дигар намояндагони хонадони салтанатро ?абс кард. Бо ?амин давлати Сомониён аз байн рафт.
Просмотр: 1208
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved