Дата: 2016-05-24
?айния таълимоти динию фалсафиест, ки дар аср?ои VI-V пеш аз милод зу?ур карда, бо мурури замон ба яке аз дин?ои ?индустони ?адим табдил ёфт. Асосгузори он Вард?амана ба шумор меравад, ки бо ла?аби Ма?авира («?а?рамони бузург») ва ?ина («?олиб») маъруф буд. Ин таълимот аслан дар ?исмати шимолу шар?ии ?индустон арзи ?аст? намуда, баъдтар дар саросари ин кишвар густариш ёфт.
Мувофи?и таълимоти ?айни?о, Ма?авира ба шогирдонаш 14 китоб ба мерос мондааст, ки он?о ма?мўи а?ида?ои ўро фаро мегирифтанд. Дар асри III то милод дар ша?ри Пачалипутра ?амъомади умумии ?айни?о баргузор мегардад. Дар он ?амъомад таълимоти ?айни?оро бо номи «Сиддханта» мураттаб месозанд. Бояд гуфт, ки ?айния асосан дар му?обили бра?мания ?арор гирифтааст ва аз ин рў, ?исмати му?ими матн?ои «Сиддханта» — ро мазаммати таълимоти Бра?ма ташкил мекунанд. Чунончи, дар яке аз матн?о омадааст: «Агар тавассути ?усл кардан дар оби хунук ба зинаи такомул расидан мумкин бошад, он го? ?урбо?а, сангпушт ва мор ба зинаи такомул мерасиданд ва агар об кор?ои бад ва на?осатро мешуста бошад, пас кор?ои некро низ мешўяд».
Дар ?онун?о (Сиддханта) инчунин оид ба астрономия, ?у?рофия, кай?оншинос?, меъмор?, муси?? ва ?. маълумот?ои хусусияти илмию амалидошта низ ?ой доранд. Ин аз он ша?одат меди?ад, ки барои ?айния маърифати илм? чандон бегона набудааст. ?айния ?урбон? кардани ?айвонро ма?кум менамуд ва ?исси тара??умро нисбати ?амаи мав?удоти ?ондор табли? мекард. Бархилофи бра?мания, ки зан?о ва шудра?оро ба ?айвон баробар медонист ва он?оро аз ?у?у?и тиловати китоб?ои му?аддас ма?рум сохта буд, ?айния ба зан?о зо?ид? ва ?ондани китоб?ои му?аддасро раво медонист. ?айния худо?оро не, балки тирт?ингер?о ва ?инро парастиш мекарданд.
?айр аз ин ихтилофот дар байни ?айния ва бра?мания умумият?о низ ву?уд доранд. Чунончи, сансара, карма, мокша ва ма?сади он, яъне на?от ёфтан аз зиндаг?, ки ?амчун ран?у азоб ва мусибат дониста мешуд.
?айния ?амчун ?а?онбин? аслан дар атрофи ду мавзўъ, яъне табиат ва ило?иёт ба?с ба миён мегузошт. Тиб?и фалсафаи ?айн акаша (алога) фазои ?олиест, ки як ?исми онро олами модд?, яъне лока фаро гирифтааст. Олами модд? аз зарра?ои хурди ?ондор ва ?аракаткунанда иборат аст, ки ин зарра?о ?амъ омада, бо ?ам часпида чун пардае тамоми оламро фаро мегиранд. Аз ну?таи назари он?о ин зарра?о аз ?адим ву?уд доранд ва ?е? го? нест намешаванд. ?увваи ?аракатди?андаи ин зарра?о ба берун не, балки ба дохили он?о мансуб дониста мешавад, ки он?о бо маф?ум?ои д?арма (?увваи му?аррика) ва ад?арма (?увваи монеъшаванда) ифода ёфтаанд. ?ама чиз баъди он, ки шакли муайянеро со?иб шуд, тавассути чор чиз -д?арма-он ч? ки ба он ?аракат мебахшад, ад?арма-нерўе, ки онро дар маконе ниго? медорад, пудгала-он ч? ки ба ?исм тамъ ва рангу бўй мебахшад ва кала-он ч? ки имконияти та?йиру табдилрофаро?ам меорад, ву?уд дошта метавонаду халос. Азбаски ин зарра?ои хурд аз ?адим ву?уд доранду абад? мебошанд, ?исм?ое, ки аз ин зарра?о пайдо мешаванд низ абад? буда, баъди марг боз ба зарра?ои хурд ?удо шуда ва боз дар шакли ?исми дигаре зу?ур мекунанд.
Фалсафаи ?айния чун таълимоти Буддо зиндагиро мусибат ва ран?у азоб мешуморад. Он?о инчунин бар он а?идаанд, ки мусибат на тан?о мансуби одамон, балки домангири тамоми мав?удоти зинда мебошад. Ба а?идаи ?айни?о, ?аёт ?ори?аи абад? аст, пас мусибат ?ам азалию абад? мебошад. ?е? чизеро аз ин имконият халос? нест, ба ?уз худоёнро, ки он?о аз шарри мусибат эмин мебошанд. Лекин ин ро?и на?от барои инсон ?ам дастрас шуморида шудааст, ба шарте, ки ба воситаи та?во ва риёзат нафси худро ба мартабаи худоён бирасонад.
Дар таълимоти ?айния «се ?ав?ар» василае ?исоб мешуданд, ки барои на?от ёфтан аз мусибат ?ангоми зиндаг? риояи он?о ?атм? шумурда мешавад. Аввал, рафтори нек, дуюм, пиндори нек ва сеюм, эъти?оди нек. Эъти?оди дуруст-ин эъти?од ба нуфузи тартхингер?о, рафтори нек-ин риояи пан? савганд, яъне ахимса-беозор?, сатя-рост?, астея-дузд? накардан, апаригра?а-гушанишин? (дунёбезор?, зо?ид?) ва бра?мачаря-аз нико? худдор? кардан. ?ав?ари сеюм, яъне маърифати дуруст, назарияи дониши ?айни?о ба шумор меравад.
Дар таълимоти ?айния бадтарин хислат?ои инсон? круд?а – кина, мана – ?урур, майя – ?а?л, лод?а – ?ирс ба шумор меравад.
?айния ба ду равия — дигамбар?о ва шветамбар?о та?сим мешавад. Шветамбар?о равияи нисбатан мўътадил буда, он?оро «сафедпўшон» низ меноманд. Дигамбар?о равияи оштинопазир (да?ал) ба шумор рафта, пайравони он баъзан тани урён мегаштанд. Он?о ?онун?о, яъне «Сидд?анта» — ро эътироф намекарданд, аз истеъмоли хўрок то ?адди ни?о? худдор? мекарданд ва бар чунин а?ида буданд, ки зан?о ?обилият надоранд ба мокша, яъне комилан на?от ёфтани рў? ноил шаванд. Низоми каставиро ма?кум мекарданд: аз оиладоршав? дур? ?ўстан, мўи сарро гирифтан ва дар ибодатго? бо сада?а зистан. Шудра?о аз риёзат ма?рум буданд. Риёзати дигамбар?о бошад, чандон талаботи ?идд? надошт. Он?о фа?ат либоси сафед пўшида, одатан дар як макон сукунати зиёд надоштанд ва аксаран дар саё?ат буда, ?аёти ?аландар? мегузаронданд. Лекин он?о фа?ат рўзона ?аракат мекарданд, то ки дар торик? ягон ?онзодеро осеб нарасонанд.
?айни?о имрўз ?ам дар ?индустон ву?уд доранд ва шумораи он?о ?амаг? 0,5 фоизи а?олиро ташкил мекунад.
Просмотр: 1813
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved