Дата: 2014-01-02
На?ша
1.Сарчашма?ои аввалини фалсафаи ?инди ?адим, таълимоти локаята
2.Таълимоти моддагароёнаи чорвак?о ва ?араёни идеалистии ?айнизм
3.Таълимоти даотсизм ва Конфутсий
1.Афкори фалсаф? чун системаи таълимот дар бораи олам дар аввал?ои ?азорсолаи як?ми пеш аз милод дар кишвар?ои ?инду Хитой ба миён омадааст.
А?ида?ои фалсаф? пеш аз ?ама дар га?вораи ?адимтарини тамаддуни ?а?он? – ?индустон пайдо гашта, дар китоби му?аддаси Веда инъикос ёфтааст. Маънои Веда дониши му?аддас буда, ма?м?и гимн?о, дуо?о, анъана?о, ?урбоникуниро дарбар мегирифт. Ведаи аввалин Ригведа ном дошта, ба аср?ои XV пеш аз милод тааллу? дорад.
Дар аввали ?азорсолаи як?ми пеш аз милод дар ?индустон таълимоти махф? Упанишад?о барои тафсири Веда?о пайдо шуданд. Упанишад?о тахминан дар аср?ои VIII пеш аз милод ба миён омада, ёдгории аввалини фалсафаи ?инд мебошад. ?аво?ирлол Неру ?айд мекунад, ки дар Упанишад?о та??и?оти ами? ву?уд дошта, к?шиши кашфи ?а?и?ати ашё ба назар мерасад.
Дар Упанишад?о баробари тафсири дин, масъала?ои мо?ияти олам, табиати р??ии инсон, маърифати инсон ва ?айра?о баррас? шудаанд. Fайр аз Упанишад?о ёдгори?ои фалсафаи ?инди ?адим достон?ои эпос? ба монанди «Ма?аб?арата» ва «Рамаяна» мебошад.
?араёни моддагароёнаи фалсафа дар ?индустон дар аср?ои VIII-VII пеш аз милод созмон ёфта, бо номи локаята маш?ур гардидааст. Локаята – маънои тасаввуроти одамон дар бораи ин олами во?е? – локаро ифода мекунад, яъне одамоне, ки бо масъала?ои замин? маш?ул ?астанд. Асосгузори таълимоти локаят?о Брихаспат? мебошад.
«…Он?о (локаят?о) Веда?оро зери тан?ид гирифта, таъкид менамуданд, ки эъти?од бояд озод бошад ва набояд тахмин? амал кунад. Он?о бар зидди тамоми шакл?ои м?ъ?изаву хурофот мубориза мебурданд». (?аво?ирлол Не?ру. Кашфи ?индустон. –М., 1955 са?.99)
2. Таълимоти моддагароёнаи чорвак?о ва ?араёни идеалистии
?айнизм
Яке аз ?араён?ои инкишофёфтаи локаята дар фалсафаи ?инди ?адим таълимоти чорвак?о мебошад. Чунин тахмин меравад, ки истило?и «чорвак» аз ду калимаи ?адимаи ?инд? – чор-ча?ор, вак – сухан, калима, яъне чор унсур ба миён омадааст. Пас, он файласуфоне, ки асоси оламро дар чор унсури модд?, яъне замин, об, ?аво ва оташ дидаанд, чорвак?о ном гирифтаанд.
Чорвак?о ба дастовард?ои математика ва илми ну?ум такя намуда, ягонагии олами моддиро бо тарзи худ баён кардаанд. Он?о дар чунин а?ида буданд, ки тамоми ашё ва зу?уроти олам новобаста ба гуногунрангиашон ва ?ам сохташон аз пайвастаги?ои гуногуни хоку обу ?авову оташ иборат мебошанд. Дар нати?аи ба ?ам омезиши ин чор унсур бо тарз?ои мухталиф ашё ва зу?уроти чиз?ои зиндаву ?айризинда ба амал меояд. Тамоми раванди пайвастшав? ва аз ?ам ?удошав? чор унсури абад?: хок, об, ?аво ва оташ мебошад.
Чорвак?о таълимоти идеалистон ва дуалистонро дар бораи он ки шуур озод аст инкор сохта, вобастагии мав?удияти шуурро бо тан тарафдор? карда, шуурро ?амчун хусусияти ?исми зинда эътироф намудаанд.
Чорвак?о масъалаи маърифати оламро низ моддагароёна ?ал намудаанд. Ягона сарчашмаи ?а?и?ии маърифат аз назари он?о аз идроки ?иссии инсон о?оз мегардад.
Таълимоти чорвак?о дар афкори фалсафии ?инди ?адим а?амияти хеле зиёд дошта, барои па?нгардии ?а?онбинии моддагаро? дар кишвар?ои Шар?и ?адим низ замина гузоштааст.
- ?араёни идеалист? низ дар фалсафаи ?инди ?адим мав?еи худро дорад, ки он дар мисоли таълимоти ?айнизм зу?ур намудааст. Асосгузори ин таълимот Ма?овиро Вирдхамана (VI пеш аз милод) мебошад.
Таълимоти ?айнизм ву?уди инсонро аз ду ?ав?ари муста?ил, яъне модд? (а?ива) ва р??? (?ива) иборат медонад. ?исмати пайвасткунандаи а?ива ва ?ива карма мебошад, ки он ?амчун пардаи хеле ма?ин дониста шудааст. Ма?з карма ?иваро бо моддаи дурушттан пайваста, фардро ба ву?уд меорад. Карма ?амеша р??ро дар тамоми гирдгардиаш ?амро?? менамояд.
Озодгард? аз таъсири карма ва сансара фа?ат бо амал?ои нек ба ву?уд меояд. Аз ин р?, ?айнизм ди??ати асосиро ба ахло? меди?ад. Тиб?и таълимоти ахло?ии ?айнизм худи инсон ?алкунандаи та?дири хеш аст.
?айнизм назария?ои гуногунро дарбар гирифтааст, аз ?умла, дар бораи низоми олам. Аз ну?таи назари ин таълимот кай?он абадист, онро касе насохтааст ва нестнашаванда мебошад. Тасаввурот дар бораи низоми олам аз р?и илми р??шинос? бармеояд, ки дар он ?удуди карма ?амеша ма?дуд карда мешавад. Р???ое, ки дар тан гуно??ои зиёд содир намудаанд дар поёнтари давраи гардиш буда, бо мурури озодгард? аз карма о?иста – о?иста аз сансара мебароянд. Инчунин таълимоти ?айнизм дар бораи ором? ва ?аракат, фазо ва ва?т низ маълумот меди?ад.
?амин тари?, ба соддалав?ии баъзе а?идаву таълимот ниго? накарда, фалсафаи ?инди ?адим равия?ои гуногун ва масъала?ои му?ими ?а?оншиносиро фаро гирифта, барои инкишофи фалсафа дар аср?ои минбаъда заминаи мусоид гузоштааст.
3.Чин монанди ?инд аз кишвар?ои мутамаддини ?адим аст. Фалсафа дар Чин таърихи се?азорсола дорад. Дар фалсафаи классикии чин? ду мактаб даотсизм ва Конфутсий хеле маъруфанд. Асосгузори мактаби даотсизм файласуфи маъруфи Хитой Лао-Тсзи мебошад. Фалсафаи Лао – Тсзи дар заминаи таълимот дар бораи Дао асос ёфтааст. Дао – мо?ият, ?а?и?ат ё он асли ни?о? аст, ки дар ?амаи ашё нуфуз дорад. Дао ?амон ?увва ва нер?ест, ки со?ибидрок буда, коинот ва тамоми а?сом ва ашёро ба назму тартиби хоси он?о офаридааст.
Дар фалсафаи даосизм Дао ?ам сабаб ва ?ам нати?а аст. ?ама ашё аз Дао ба ву?уд омада, ни?оят ба Дао боз мегарданд. Дар маркази фалсафаи даосизм таълимот дар бораи Даои Бузург, ?онуни умум? ва куллии ?аст? ?арор дорад.
Дао дар ?ама ?о, ?амеша ва доимо ?укумат мекунад. Вайро касе наофаридааст, вале ?ама чиз аз вай маншаъ ва сарчашма мегирад. Вай диданашаванда, ба ?е? як аъзои ?ис дастнорас, доим?, беохир, беному нишон аст, вале ба ?ама ибтидо, ному шаклу сурат мебахшад. Таълимоти Лао – Тсзи дар рисолаи «Даодэтзин» (аср?ои IV-III то мелод) баён шуда, ки чанд ?икмате аз он ин?оанд: 1. «Касе ки дигаронро бишносад, о?ил аст, вале о?илтар аз ? он касест, ки худро бишносад. 2. О?ил ?аргиз фарёд барнамеоварад, ки ман о?илам…».
?амзамон бо даотсизм таълимоти фалсафию динии Конфутсий ба ву?уд омадааст. Ин таълимот номи худро аз асосгузори он файласуфи чин? Кун-фу-тсзи, ки шакли юнонии он Конфутсиюс мебошад, гирифтааст.
Таълимоти Конфутсий асосан масоили ахло??, сиёс? ва тарбияи инсони комилро фаро мегирад. Конфутсий пеш аз ?ама муаллими ахло? аст. Усули ахло?ии ? бар пояи ?оидаи умум? «Л?» устувор аст. ? истило?и «Л?»-ро ба маънои гуногун истеъмол кардааст. Аз ?умла он ба маънии покиву та?орат, одобу одамият, ташрифот, расму суннат?ои ибодат истифода шудааст. Таълимоти ахло?ии Конфутсийро метавон чунин хулоса кард:
- аввалан, «Л?» - омили асос? дар назму тартиби умур ва ?усни робитаи инсон? буда, аз пан? ?оида: оид ба робитаи султон бо раият, падар бо фарзанд, шав?ар бо зан, бародари бузург бо бародари хурд; муносибати д?стон бо д?стон иборат аст.
- сониян, суннат?ои номбурда ?амон ва?т тиб?и «Л?» амал? мегардад, ки дар саросари мамлакат эътидол бошад;
- солисан, бояд кулли одобу ташрифоти и?тимо? тиб?и усули «Л?», мутоби?и расму одат?о, суннат?ои гузаштагон ан?ом пазирад. Дар таълимоти ахло?ии Конфутсий парастишу э?сон нисбат ба волидайн ва арво?и гузаштагон ма?оми хос дорад.
Э?тироми волидон ну?таи ибтидоии назарияи сиёс? ва давлатдории Конфутсийро ташкил меди?ад. ?ав?ари таълимоти ахло??, динию фалсафии Конфутсий инсонд?ст? ва одамият аст. Асоси ?авонмардиро ? дар инсонд?ст? мебинад. ?авонмард дар ?амагуна ?олат ?атто дар сурати ноком? низ бояд инсонд?стиро тарк накунад.
Дар маркази фалсафаи Конфутсий таълимоти «жен»-одамият меистад. Жен дар адолат, вафодор?, садо?ат ва ?айра зо?ир мешавад.
Яке аз асос?ои таълимоти Конфутсий назарияи «Сяо» э?тироми фарзандон ба волидон ва к??ансолон мебошад. Конфутсий «Сяо»-ро асоси одамият ва аз ?ама бе?тарин усули ро?бариву идораи кишвар мешуморад, чунки давлат барои ? ?амон оилаи бузург аст. Инсони комил (Тсзюн- Тсзи) он шахсест, ки «Л?»: одоб, эъти?од, э?тиромро нисбат ба хал?, э?сон ба волидон ва мадороро бо болодастон риоя мекунад.
Аз ?адаф?ои таълимоти даотсизм ва Конфутсий сарфи назар аз баъзе ихтилофи фикр? на?оти давлати Чин аз вазъи сангини мав?уда ба ?исоб мерафт.
Савол?о барои сан?иши дониш
Просмотр: 21314
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved