Дата: 2016-04-22
1.Маф?уми умум?.
Аз дарс?ои гузашта маълум шуд, ки му?ит, яъне мав?еи ?ойгиршавии организм, ки бавосита ё бевосита ба инкишоф, афзоиш ва па?ншавии он таъсир мерасонад, дар навбати худ аз унсур?ои зиёди таби? ва сунъи иборат аст.
Омил?ои экологи чист?
Он унсур?ои му?итиро, ки барои организм?о лозиманд ё ба он?о таъсири манф? мерасонад, омил?ои эколог? меноманд. Ба ибораи дигар, дар экология омил гуфта, ма?ўи ?одиса?ои табиию сунъиро меноманд, ки ба?аёту фаъолияти организм?о таъсир мерасонанд.
Та?лили омил?ои гуногун нишон меди?ад, ки он?о ба се гурў? та?сим мешаванд: абиот?, биот? ва антропоген?.
2.Омил?ои абиот? (омил?ои ?айризинда)
Омил?ои абиот? (аз калимаи юнони гирифташуда «а» - не, «био» - ?аёт мебошад) ма?мўи омил?ои му?ити ?айриорганикии ба организм таъсиркунанда мебошанд ва вобаста ба таркибашон ба омил?ои химияв? (таркиби химиявии ?аво, об?ои шўр ва ширин, ?ок бо?имонда?ои та?шини замин) ва физик? (?арорат, фишор, омил?ои абиот? ва тар?и замин (релеф), тавофути геологию и?лим?, ки таърихан дар ?аёти олами зинда ма?оми ?осса доранд вобаста аст.
Ин омил?о хеле гуногунанд. Масалан, организм?ои дашту биёбон ?ама ва?т му?то?и об, организм?ои об? му?то?и ми?дори муайяни оксиген? дар об ?алшуда мебошад.
3.Омил?ои биот? (омил?ои зинда).
Омил?ои биот? (аз калимаи юнон? «био» - ?аёт мебошад) ма?мўи таъсироти фаъолияти ?аётии як организм нисбат ба организми дигар мебошад, ки дорои ?осият?ои гуногунанд. Масалан, организми зинда метавонад чун ?изо (растани барои ?аёвон, ?айвон барои дигар ?айвон?о дар), му?ити зист (хў?аин барои муфтхўр, растани?ои азим?уса барои эпифит?о), мусоидат карданд барои афзоиш (гардолудкунии растани?о), таъсири химияв?, физикав? ва ?айра хизмат намояд. Омил?ои биот? нафа?ат бавосита, балки бевосита низ ба му?ити ?айризинда таъсир мерасонанд, ки онро дар мисоли таъсири бактерия?о ба ?ок, таркиби он ва ивазшавии и?лим (ивазшавии и?лим дар масо?ат?ои хурд) дар пардаи болоии рўи замини ?ангалзор мушо?ида кардан мумкин аст. Омил?ои биотиро ба гурў??ои фитоген? (растани?о), зооген? (?айвон?о) ва микроген? (микроорганизм?о) та?сим мекунанд.
4.Омил?ои антропоген?.
Омил?ои антропоген? (аз калимаи юнони гирифташуда «антропос» - одам, «оген?» - пайдоиш) ма?мўи таъсироти инсон мебошад, ки дар рафти фаъолияти ?аёташ ба табиат мерасонанд ва дар нати?аи он та?йироти ма?мўи омил?ои эколог? ба ву?уд меояд. Мисоли одди чуни наст. ?ангоми нафаскаш? одам дар як сол ?азор?о тана гази карбонро ?удо мекунад ва ё талаботи солонаи инсоният нисбат ба ?изо ба ккал баробар аст.
Биосфера чист?
-- Ин ?абати махсуси сайёра буда, ма?мўи ?амаи организм?ои зиндаро дар бар мегирад, биосфера номида мешавад. Ба ибораи дигар «?амаи экосистема?ои замин ?исм?ое мебошанд, ки ба таркиби як экосистемаи бузурги тамоми масо?ати сайёраро фарогиранда мансубанд, ки ин экосистемаи глобалиро биосфера меноманд».
Биосфера аз калимаи юнони гирифташуда «био» - ?аёт, «сфера» - кура мебошад.
Олими бар?астаи рус, академик В.И.Вернадский яке аз асосгузорони илми геохимия, асосгузори омўзиши илмии биосфера буда, муайян кардааст, ки «биосфера пардаи берунии сайёраи Заамин, пардаи ?аётии Заамин аст». Биосфера дар навбати худ аз ?узъ?ои зерин иборат аст:
--- модда?ои зинда (органик?), ки ма?мўи ?амаи организм?ои зинда (растани?о, ?айвонот ва микроорганизм?о – модда?ои биоген?) – ро дар бар мегирад;
--- модда?ои органикию минерал? ё ма?сулоти органик? (торф, ангиштсанг, нафт);
--- модда?ои биокосн?, ки ма?мўи ма?сулоти организм?ои зиндаро да як?ояг? бо табиати ?айризинда (об, фазо, ?инс?о, кў? ва ?ок) гирд овардааст.
Биосфера тамоми масо?ати хушк?, ба?р?о, у?ёнус?о ва ?амаи биогари?оизаминро бо ?инс?ои дигар, ки ма?сули фаъолияти организм?ои зинда мебошанд, дар бар мегирад.
Дар атмосфера (фазо, ?аво) сар?ади ?аётро ?абати озон?, ки дар баландии 16 – 20 км ?ойгир аст, муайян мекунад. ?абати озон? нур?ои ултрабунафши офтобро, ки барои тамоми мав?удоти рўи Замин марговаранд, ниго? медорад.
Дар ?абати обии саёра, ани?тараш дар у?ёнус ?аёт то чу?урии 10 – 11 км ву?уд дорад. Дар ?исми сахтии замин ?аёти мўътадил то чу?урии 3 км (бактерия?о дар мавзеъ?ои нафтдор) ?ой дорад.
Просмотр: 7541
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved