Дата: 2016-04-11
На?ша:
1. Тартиби раванди сиёс?.
2. Мар?илаи ?абули ?арор.
3. Фаъолияти сиёс?.
?омиаи башар? ?амеша дар инкишофу тара??? ва пешрав? буда, он тараф?ои нав ба нави муносибат?ои мухталифро ба миён меорад.
Бе сабаб ин равандро яке аз категория?ои махсуси сиёс? арзёб? наменамоянд.
Гуногунандешаг? доир ба ин категория ма?з мураккабию пурихтилофии онро нишон меди?ад. Гурў?е (Р. Дауз) онро ба сиёсат айниятдор, бархе аз ?абили (Т. Парсонс) хусусияти онро ё дар нати?аи фаъолияти системаи сиёс? ё дар динамикаи мубориза ва ?арифии гурў??о барои ма?ом ё захира?ои ?окимият» (Дарендорф) дар ?анба?ои амалинамоии рафтори субъект?о ба?ри манфиат ва ма?сад?ои худ (Ч. Мерриам) медонанд.
Ма?з дар доираи наздикшави?ои гуногун раванди сиёс? манбаъ?ои асосии ?олат ва унсур?ояшро ошкор месозад. Дар айни ?ол новобаста ба шар?ди?и?ои гуногун он чиз боиси эътирофи умум? аст, ки вай ба?амтаъсиррасонии во?еии субъект?ои сиёсии пайваста ба ният?ои пешвоён ё барнома?ои ?изб? бар?арор ёфтаро не, балки нати?аи таъсири омил?ои гуногуни дохилию хори?иро акс менамояд.
Раванди сиёс? нишон меди?ад, ки ч? тавр фард?о, гурў??о, институт?ои ?окимият бо ма?сад?о, хусусият?о бо ?ам ва бо давлат таъсир расонида, на?ша?о ва вазифа?ои хешро амал? менамоянд. Чун вазъият, ?авасманд?, ма?сади рафтори инсон ?амеша та?йир меёбад, раванди сиёс? ?ама гуна муайянияти пешакиро дар инкишофи ?одиса ва зу?урот?о рад менамояд.
Раванди сиёс? тавассути сиёсат ба воситаи шакл?ои и?ронамоии субъект?ои сиёс? на?ша ва вазифа?ои худро нишон меди?ад, ки ч? тавр он?о дигар унсури системаи сиёсиро аз нав ба ву?уд оврда, дигарашро вайрон ва сеюмашро инкишоф меди?анд. ?амин зайл раванди сиёс? ?ам дигаргуни?ои рўяк? ва ?ам дохили системаи сиёс? ва аз як ?олат ба ?олати дигар гузаштани онро тавсиф менамояд.
Барои раванди сиёс? дарозмуддат? ва ё кўто?ва?тии мар?ила?ои равонасозии ?окимият, таносуби ?увва?о ва тарз?ои ?абули ?арор а?амияти му?имеро дорост.
Раванди сиёс? ?аракат, ?араёни инкишоф, эволютсияи системаи сиёс?, та?ъирёбии ?олат?ои онро дар замон ва макон мекушояд.
Раванди сиёс? ма?мўи амали субъект?ои иниститутсионал? ва ?айри иниститутсионалиро бо амалинамоии вазифа?ои хоси худ дар со?аи сиёсат, ки о?ибат ба инкишоф ё шикасти ?окимияти сиёс? меорад, муайян месозад.
Раванди сиёс? ба ?ам таъсиррасонии сохтор?ои и?тимоию сиёс? ва муносибат?о, яъне онро нишон меди?ад, ки ч? тавр ?аъмият сохти давлатдории худро сохта дар айни ?ол давлат ?омиаро тас?ир менамояд. Аз назари мазмуни дохил? раванди сиёс? технологияи амалинамоии ?окимият буда, худро ?амчун ма?мўи нисбатан муста?или ба?амтаъсиррасонии ало?идаи субъект?о, сохтор ва институт?ои ?окимият нишон меди?ад.
Раванди сиёс? аз се давраи асос? иборат аст.
1. Пешни?оди манфиат?ои гурў?, таба?а, синф ва ва институт?ои ?арори идора ?абул менамоянд.
2. ?абули ?арор?о ва та?вияти идораи сиёс?.
3. Амалигардонии идораи сиёсие, ки дар шакли ?арори идора ифода меёбад.
?ама гуна раванди сиёс? аз зинаи амал кардан, инкишоф ёфтан ва таназзул иборат буда, таркиби хеле мураккаб дорад. Аз ?умла
I. муносибат?ои исте?сол?, ки худ дорои чунин тартиб аст:
а) исте?солот; б) та?симот; в) мубодила; г) истеъмол.
II. Субъект?ои раванди сиёс?. а) И?тимо?; б) конститутсион?;
III. Рафтори сиёс? (иштироки сиёс? ва фаъолияти сиёс?).
Аз рўи мо?ияти барои ?омиа доштаашон шакл?ои гуногуни танзимсозии муносибат?ои и?тимо? ба ду гурў? - базав? ва ?атор? (периферия) ?удо карда мешаванд. Дар раванди базав? тарз?ои гуногуни ба он ?алб намудани таба?а?ои гуногуни и?тимо?, нисбат ба давлат шакл?ои аз навсозии манфиат ва талаботи а?ол? дар ?арор?ои идоракун?, усул?ои ташаккули оддии элитаи сиёс? фа?мида мешавад. Яъне сухан дар бораи раванди иштироки сиёс? дар идора намудани давлат меравад.
Раванд?ои сиёсии гўшаг? бошанд динамикаи ташаккули асосиатсия?ои ало?идаи сиёс? (?изб?о, гурў??о, фишоровар?), инкишофи худидоракун?, дигар робита?о ва муносибат?ое, ки дар системаи сиёс? таъсири ?идд? расонида наметавонад, фа?мида мешавад.
Дар айни ?ол ?ам раванд?ои сиёсии базав? ва ?амкор? аз ?ам бе ва?ту хусусият?ои амалишавию муайяннамоии субъект?ояш ба меъёр?ои ?арифию ?амкор? метавонанд ба таври пин?ону ошкоро гузаранд.
Масалан, раванди ошкори сиёс? он тавр тавсиф мешавад, ки манфиати гурў??о ва ша?рвандон мутассил дар навбати худ мар?илаи тайёр? ва ?абули ?арори идоракуниро барои назорати ?амъият? дастрас менамояд. Бар хилофи ин раванди ни?он? ба фаъолияти ба таври ошкоро ташкилёфтаи институт?ои сиёс? ва марказ?ои ?окимият, инчунин ба даъво?ои ?окимияти ша?рвандон, ки дар шакли муро?иат бо ?окимияти идоракунии давлат нигаронида нашудаанд, амал менамояд.
?ар кадом раванди сиёс? тсикл, такроршавии мар?ила?ои асосии бо ?ам таъсиррасонии субъект, сохт ва институт?ои худро дорад.
Масалан, ?ангоми тайёр? ба интихобот аз ташаккули электорат (?айати интихобкунандагон) ба орган?ои ?онунбарор ва и?роия, назорат аз рўи фаъолияти он?о о?оз меёбад. ?уллаи баланди фаъолияти ин раванд ба давраи интихобот рост омада, баъди он суст мешавад. Масалан, ?ангоми даъват?ои ан?уман?ои навбат?, ?ашнгири?о ва дигар зу?урот?о фаъолияти ин равандро меафзоянд.
Дар айни ?ол дар давраи исло?оти муносибат?ои давлат?, тарзи иштироки сиёсии а?ол? таъсири ?алкунанда надошта, балки ?одиса?ои ало?идаи сиёс?, та?ъирёбии ?увва?ои сиёс? ва таносуби он?о ба сифати ?алкунанда баромад менамояд.
Масалан ГКЧП 1991, райъпурсии соли 1990 ва бў?рони октябрии соли 1993 фаъолият ва раванди сиёсиро ба кулл? та?ъир дод.
Ни?оят, ?ама раванд?ои сиёс? бо як чиз шар? дода мешаванд, ки он аз талаботи субъект?ои сиёс? ба ?ам мутта?ид шудаанд.
Аз ?амин хотир вазифаи асосии ?ама иштирокдорони раванд?ои сиёс? аз он иборат буд, ки талаб ва манфиат?ояшонро ба ?арори идоранамоии институт?ои ?окимияти сиёс? ?амро? намоянд.
Институт?ои давлат? воситаи асосии ба?исобгирандаи талабот?ои гурў?? ва кор кардани ма?сад?ои умумиколлективии инкишофи сиёсат аст. ?амин тавр, ?ама раванд?ои хусусии ба ин ё он тарз масъала?ои ало?идаи ?абул ва амалинамоии ?арори идоракуниро ифода менамоянд. Аз фаъолияти институт?ои давлат? дара?аи марказикунонии ?окимият, та?сими ваколат?о байни гурў??о коркарди иштирокчиён ба ма?сад?ои инкишофи сиёс? вобаста аст. Ма?з устуворию та?ъирпазирии институт?ои ?окимияти сиёс? имкон меди?анд, ма?сад ва талабот?ое, ки манфиат?ои ?исми а?олиро фарогиранда, ба инобат гирифта шавад.
Та?ъирёбии раванд?ои сиёсии базав? ва ?атор? ба та?ъирёбии шакл усул ва вазифа?ои институт?ои идоракунии давлат? маш?ул буда вобастааст.
Бештар се ре?аи гузориш фар? карда мешавад. Якум, ре?ае, ки системаи сиёсиро аз доираи муносибат?ои бар?ароргаштаи ба?ни ша?рвандон ва институт?ои ?окимияти давлат? берун намебарорад. Дар ин ?олат раванди сиёс? рафти оддии азнавтакрорсозии сохтор?ои ?амеша такрорёбандаи ?аррўзаи байни элита?о ва электорат, ?изб?ои сиёс?, ташкилот?ои ма?аллии худидоракун? инъикос менамояд.
Дар ин ?олат анъана ва ирсият дар инкишофёбии робита?ои иштирокчиёни раванд?ои сиёс? нисбат ба ?амагуна навовари?о афзалияти ба?снопазир доранд.
Дуюм ин ре?аи инкишоф. Дар ин ?олат сохтор ва механизми ?окимият, сиёсати давлат ба дара?ае, бояд бо талабот?ои нави ?аракати замон? - и?тимо? ?авобгў бошад.
Чунин та?ъирёбии сиёс? нишон меди?ад, ки институт?ои ?окимияти давлатии доира?ои ?укмрон ма?сад ва усул?ои идоракуниро мутоби?и та?ирёбии сохтори и?тимо? ва таносуби ?увва?оро ?ам дар дохил ва ?ам дар хори? ёфтаанд.
Ин маънии онро дорад, ки инкишофи сиёс? ба ?ам таъсиррасонии макро ва микроомил?ои ?окимиятро, ки ба дигар со?а?ои системаи сиёс? мувофи?анду ?обилияти ?абули ?арор, тактикаю стратегия ва технологияи ?окимиятдориро бо ба ?исобгирии талабот?ои гуногуни ша?рвандон, дониста гирифтаанд, ?амсафар аст.
Сеюм, харобшав?-вайроншавии моликият. Ин маънои онро дорад, ки динамикаи тамоми раванди сиёс? нисбат ба меъёр ва шароити ?амъият манф? аст.Ин ?о та?ирёбии сиёс? ба яклухтии системаи сиёс? ва мав?удияти он та?дид менамояд. Дар ин мар?ила ?увва?ои марказгурез ?увват мегиранд. Масалан: Раванд?ои сиёс? дар соби? Итти?оди Шурав?.
Иштироки сиёс?. Инсон берун аз ?амъият ву?уд дошта наметавонад. ?омеа бошад аз гурў??ои гуногуни и?тимо? иборат буда, ?ар кадом дорои манфиат?ои хоси хешанд.
Ин гурў??ои манфиатдор ?ар навъ ?адафи доштаашонро амал? ва ?ифз кардан мехо?анд. Восита ва усул?ое, ки аз он истифода менамоянд, он?оро бо ?амдигар бар?арор кардани муносибат?ои муайянро ба миён мегузоранд. ?амин зарурияти ба сиёсат ворид шуданашро талаб менамояд.
Дуруст аст, ки дар ?ар мар?илаи мушаххас ва ?алли масъала?о ми?ёси ба сиёсат рў овардани омма гуногун аст. Аммо ин ми?ёс пеш аз ?ама ба му?ити сиёсию и?тимо?, фар?ангию рў?ии дар ?омеа ?укмрон вобаста аст.
Аслан, дар ?е? як ?омеа кулли а?олиро ба фаъолияти сиёсию раванд?ои сиёс? ба осон? ?алб наменамоянд. ?айр аз ин, на ?ама ша?рвандон имконият ва шав?и дар сиёсат ширкат намуданро доранд.
Он?ое, ки дар со?аи сиёсат со?ибмансаб шудан намехо?анд, медонанд, ки ин со?а ?увваю ?айрат, дониш ва тайёрии махсуси сиёсиро талаб менамояд. ?амин душвор? ?увваи ?озибаи онро суст менамояд. Агар ?амин ?увваи кашиш зиёд бошад, дар ?омиа ?одиса?ои номатлуб, дўзд?, ?оратгар? ва эътироз меафзоянд. Дар чунин вазъият бў?рони шахс?, ?инояткор? ва коррупсия меафзояд.
Ба сиёсат майл намудани ша?рвандон инчунин ба он вобаста аст, ки то ч? андоза ба ма?ому манфиат ва мав?еьи шахс та?дид менамояд. Аз ин рў, баьзе?о ба хотири муваффа?ияти шахс? дар ?аёти сиёс?, баъзе?о, барои аз тарафи ?омиа эътирофшавиашон, дигарон ба хотири амал? гардонидани ?адаф??ои сиёсиашон бо ин ё он навъ ба ?аёти сиёс? ворид мешаванд.
Дар ма?мўъ ин ?адаф?о таносуби фа?миши ша?рвандон ва имконият?ои аз ?ониби ?омиа му?айё намударо барои амал? гардонидани талабот?ои сиёс? ифода менамоянд. Ма?з ?амин омил?о раванд?ои сиёсии ба сиёсат ?алб намудану иштироки омма?оро дар он муайян месозад.
Барои дуруст дарк намудани раванд?ои сиёс? шакл ва гуногуннавъии иштироки сиёсиро муайян сохтан шарт аст.
Гуногуншаклию ?архелагии иштироки ша?рвандон дар сиёсат ба хусусият?ои субъекти амалкунанда (синнусол, ?инс, маълумот, касбу кор), ре?аи идоракун? –яъне ?амъи он восита?ое, ки давлат ба ихтиёри он?о во мегузорад, инчунин ба вазъияти во?еии сиёс? вобаста аст.
§. 3. Навъ?ои фаъолияти сиёс?
Сиёсатшиносон чунин навъ?ои гуногуни иштироки ша?рвандонро дар сиёсат ?удо менамоянд.
1. ?айрифаъол. Ша?рвандон тан?о дар интихоботи ?окимияти намояндаг? иштирок менамояд. Ин раванд тан?о дар ?алли масъала?ои ма?алл? амал намуда, рафтори фаъолони сиёс? дар доираи сиёс? ма?дуд ва иштирокашон дар шакли сиёсатчиёни касб? сурат мегирад.
2.Иштирокчиёни фаъоли сиёсат.
Иштирок дар идора намудани муассис?ои ?окимияти давлат?, фаъолияти номзад?о ба депутат?, ташкилот?ои намояндаг? ва муборизаи пешазитихобот?.
3. Иштироки фосилав?.
Иштирок дар ма?лис?ои сиёс?, дастгирии молиявии ?изби сиёс?, ало?а ба ашхоси расм? ва пешвоёни сиёс?.
4. Муносибати бе «тафовут» - и ша?рвандон нисбат ба сиёсат.
Бо ?ама гуногуншаклии иштироки сиёс? он чиз аён аст, ки ?амаи он?о аз рўи ми?ёс дар па?ншавии со?аи и?тимо? аз ?ам фар? менамоянд. Бо таври дигар гўем муро?иати фард?о ба восита?ои ?имояи сиёсии манфиат?ояшон ё иштирокашон дар раванди сиёс? манфиат?ои умумимиллиро дар назар мегиранд ва ё иштирокашонро ба ?алли манфиат?ои ма?алл? ма?дуд месозанд.
Дар айни ?ол иштироки фард дар сиёсат бевосита ва ё ба воситаи ташкилот?ои ?амъият? ва ё намояндаг? сурат мегирад ва он ба самаранокии иштирок вобастааст. Агар як шохааш фаъолияти фаъолони ?изб?, ?аракат?ои сиёс?, гурў?и манфиат?оро муайян намояд, дигараш бе тафовут? бегонашавии ша?рвандонро аз сиёсат ё бепарвогии комили он?оро ба ?аёти сиёс? муайян месозад.
Бетафовутии сиёсии ша?рвандонро ноумед? аз ро?барии ?окимияти сиёс?, худро аз системаи и?тимо? дар канор гирифтан, тан?о ба инобатгирии манфиати хусус? ё боварии комил элита ва лидер?о ба ву?уд меоранд.
Дар шуури одамон фикри бе иллатии пешво, о?илии он?о, дурустии тарзи ро?бариашон чу?ур ?ой гирифта, бовар? доранд, ки ?омиа аз ?онибашон дуруст ва бе хато идора карда мешавад.
Акси ?амин шахсони ало?идаро як умр ба муборизаи сиёс? мекашад. Шу?ли аз ?ад зиёди ша?рвандон ба сиёсат низ он ?адар хуб набуда, боиси но?ўри?ои ?амъият? мегардад. Бегонашавии дарозмуддати сиёс? ?ам ба ин ё он навъ иштирокчиёни сиёсиро ба радикализм ва экстремизм мебарад.
Сиёсатшиносон восита?ои бо эътимоди раванди сиёсиро дар иштироки ша?рвандон дар интихоботи ташкилот?ои ?окимияти намояндаг? мебинанд.
Ин шакли ба ?ам таъсиррасонии индивид ва давлат со?аи вазифа?ои элита ва ?айриэлитаро муайян намуда, имкон меди?ад, ки дар раванди сиёс? фаъол ё ?айрифаъол иштирок намояд.
Вобаста ба ?адаф?о амал?ои сиёсиро ба автаном? (худмухтор?) ва сафарбарнамо? ?удо кардан мумкин аст.
Дар на?шаи муносибат ба ?онун?ои дар давлат амалкунанда зарур аст, ки иштироки одамонро ба сиёсат дар шакли а?д? (шартномав?) ва ?айриа?д? ?удо намояд.
Эътирози сиёс? низ чун унсури раванди сиёс? як шакли иштироки сиёс? ва ифоданамоии муносибати ша?рвандон аст. Ин як шакли мушаххасест, ки аз рўи амали нодурусти шахсони со?ибмансаби ма?омот?ои давлат? рўй меди?анд. Эътирози сиёс? то ?амон ?ое имконпазир мегардад, ки ма?омот?ои ?окимияти давлат? стратегия ва технологияи сиёсиро нодуруст амал? мегардонанд.
Манбаи аз ?ама па?ншудаи чунин эътирози сиёс?, суст будани эъти?оди ша?рвандон нисбат ба арзиш?ои дар ?омиа ?укмрон, ?амфикрии пасти ша?рвандон, ба даъват?ои сиёсии режим, набудани ?аноатмандии рў?? аз системаи муносибат?ои бар?ароршудаи ша?рвандон ва давлат тарс барои оянда ва ?айра аст.
Вобаста ба сабаб?ои эътирозро ба ву?уд оварда, ша?рвандон метавонанд онро исло? намуда, сиёсати пешгирифтаи давлатро комилан таъ?ир нади?анд.
Дар ин маън? шакл?ои эътироз а?д? ва ?айриа?д? буда метавонанд.
Ба ?исми якум, ?окимият метавонад эътирози ало?идаи ша?рвандон, гурў??ои намояндаг?, ?арор?ои ?изб?ои сиёс?, амал?ои ало?идаи ша?рвандиро ?аллу фасл намояд.
Намунаи бар?астаи эътирози сиёс? ин фаъолияти ташкилот?ои гуногун ?авонон, занон, ?аракат?ои эколог?, намунаи ?онунии он аст. Ин ?унбиш?о то андозае дар ?омиа вазни муайян дошта, на тан?о барои пайдоиши ?ои нодир ба худ, балки талабот?ои комилан мушаххас пешни?од менамоянд.
Ба сифати ?айри?онунии эътирози сиёс? намоиш?ои зидди конститутсион?, ро?паймои?о, фаъолияти пин?онкории ?изб?ои сиёс?, терроризм, ин?илоб дохил мешаванд.
Ба хотири суст ва аз байн бурдани чунин эътироз?о давлат пайваста бояд сар?онун ва асос?ои ?окимияти сиёсиро такмил ди?ад.
Просмотр: 6340
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved