Дата: 2013-01-04
?арзди?? дар бонк?ои ти?орат?
На?ша:
1. Мо?ият ва вазифаи ?арз. Шарт?ои ?арзди??.
2. Низоми ?арзди?? дар бонк?о.
3. Субъектони ?арзди?анда ва намуд?ои ?арз.
4. Таъминоти ?арз. Объект?ои ?арз
Адабиёт.
1. О.И.Лаврушин “Банковское дело” М: “Финансы и статистика” 2006с – 660с.
2. ?онуни ?Т «Дар бораи Бонки миллии То?икистон» аз 14.12.1996с.
3. ?онуни ?ум?урии То?икистон “Дар бораи фаъолияти бонк?”.
01.01.2009с.
4. О.И.Лаврушин “Банковское дело” М: “Финансы и статистика” 2003с – 667с
5. О.И.Лаврушин “Денги. Кредит. Банки”. М: “Финансы и статистика” 2003с – 426с.
6. Ш.Ра?имзода. “Муомилоти пул? ва ?арз”. Душанбе 2008с- 456с.
7. Санад?ои меъёрии Бонки миллии То?икистон (инструксия?ои БМТ).
8. Ойма?мадов М., Ра?имзода Ш. Фар?анги истило?оти байналмилалии бонкдор?. Душанбе 1999с.- 643са?.
1. Мо?ият ва вазифаи ?арз. Шарт?ои ?арзди??.
Кредит категорияи молияв? буда, ба низоми молия дохил мешавад.
Кредит (лот. – ссуда, ?арз) – ин додани бонк ё ташкилот?ои ?арзди?анда пул ба ?арзгиранда, бо андоза ваш арте, ки дар шартномаи ?арз? пешбини шудааст ва ?арзгиранда вазифадор аст, мабла?и ?арзии гирифтааашро бо фоиз ва дар мў?лат баргардонад.
Дар муносибати ?арз? ?арзди?анда бонк баромад мекунад ва предмети ?арз пул аст. Ба ?айр аз маф?уми ?арз, яъне бо истило?и руси кредит, инчунин ссуда – ?арз ва займ – ?арз фар? карда мешавад, ки дар истифода фар?ияти кули доранд. Ссуда (?арз) –
а) ?арзе, ки чун ?оида ба муддати кўто? ва дар сурати зарурии фавр? дода мешавад.;
б) мабла?и пулие, ки ба мў?лати муайян ё то дархост бар ивази пардохти муайян дода шудааст.
Займ – ин шартномае, ки дар асоси он як тараф (?арзде?) ба тарафи дагар (?арзгир) пул, ашё ё дигар захира?ои моддиро ?амчун моликият ё барои идораи таъ?ил? меди?ад, ?арзгир бошад ў?дадор мешавад, мабла? ваё ашёи гирифтаашро бо ?амин ?инс ё сифат дар мў?лати му?аррар гардида баргардонад.
Кредит се маф?ум дорад:
а) ?арз;
б) тарафи пассивии сурат?исоб дар ?исобдор?;
в) супоришномаи воридотии пул ба ?исми кредитии сурат?исоб дар ?исобдории бонк.
?арз шакли ?аракати сармояи пули ?арзде?ро ифода мекунад. Мо?ияти ?арз ?ункунии восита?ои пули мува?атан озоди як шахсро ва додани он бо пардохт?о ба шахси дигар барои истифодабарии мува??ати ифода мегардад.
Мо?ияти ?арз дар вазифааш ифода ёфтааст:
• ташкили фонд?ои пул? ва гирифтани пул?ои на?д?;
• истифодабарии фонд?ои пул? ва пул?ои на?д?;
• вазифаи назорат?.
?амчун категорияи молияв? ?арз чунин вазифа дорад:
1. ?ункунии восита?ои пули мува??атан озод;
2. вазифаи азнавта?симкун?;
3. дар гирдгардиши пул? - мол?.
Вазифаи якуми ?арз дар он аст, ки дар нати?аи ?ункун? пул?ои мува?атан озод барои сармоягузор? ва дигар намуди чорабини?о пешбини шудааст.
Мазмуни вазифаи азнавта?симкунии ?арз аз ?ори гаштани сармояи пул? аз як со?а ба со?аи дигари ти?орат аст.
Вазифаи сеюми кредит аз раванди и?роиши пардохт?ои гуногун ва ?исоббаробаркуни?ои ?айрина?ди бармеояд.
Шарт?ои ?арзди??. Шарти асосии ?арзди?? – ин шарт?ое мебошад, ки дар он асос ?арзде? ба ?арзгир мабла?и муайян бо мў?лати муайян ?арз пешни?од менамояд.: таъ?или будан, пардохти будан, музднок будан, мў?латнок будан ва баргардонидан.
Шарти баргардонидан дар он ифода мегардад, ки дар фосилаи ба охиррасии мў?лати шартномаи ?арз? мабла?и гирифташуда бояд баргардонида шавад. Дар аскси ?ол бонк меъёри фоиз?ои аз тарафи БМТ муайян кардаро ба мабла?и дода ?амъ менамояд, ки ?уброни барои ?арз аст.
?ар мабла?и ?арзи гирифта аз тарафи мизо? пардохти мебошад, зеро ?арз ?амчун мол дар бонк баромад мекунад. Фоизе, ки ?арз дорад, арзиши ?арз аст.
Шарт?ои дар боло зикр гардида асоси баргардонидани мабла?и ?арз? дар мў?лат буда, сарчашмаи даромад ва фоидаи бонк?оро ташкил мекунад.
Кафолат – ин шартномаи яктарафаи ?арз? буда, кафолатди?анда ў?дадор аст, ?арз?ои гирифтаи ?арзгирандаро ба ?арзди?анда пардохт намояд. Шартномаи кафолати илова ба шартномаи ?арз? буда, аз тарафи нотариус тасди? карда мешавад. Шартномаи кафолати он ва?т истифода мешавад, агар шахси ?арзгирифта, шахси во?е? бошад.
Замонат – як намуди кафолат буда, тан?о байни шахсони ?у?у?? истифода мешавад.
Гарав – ?и?ати таъмини и?роиши ў?дадори?о ба ?арзди?анда буда бо ?онуни ?Т «Дар бораи гарав» танзим карда мешавад.
Пеш аз додани ?арз бонк бояд сат?и молиявии ?арзгирандаро та?лил намояд ва тавакалияти (хавфи) худро муайян намояд ва ба ин савол?о ?авобгў бошад:
1. «устувори» - и ?арзгиранда, ки бо ?исоббаробаркуни?ои сарива?ти ва пешни?оди сифати ?исобот?ои гузашта муайян ва тавсиф карда мешавад;
2. «?обилият» – и ?арзгиранда, ки бо исте?соли мол?ои ра?обатпазир муайян карда мешавад;
3. «даромад». Бонк андозаи гирифтаи ?арзгирандаро аз ну?таи назари ба бонк пардохти фоиз?о бо и?роиши фаъолиятим дурусти молияв? ба?о меди?ад;
4. «ма?сад» - и истифодабарии захира?ои ?арз?;
5. «мабла?» - и ?арз;
6. «рўйипўшкуни» - и ?арз;
7. «таъминот» - ии ?арз, омўзиши оинномаи ?арзгиранда аз ну?таи назари муайяни ?у?у?? бонк, актив?ои бонкро ба гарав гирад.
2. Низоми ?арзди?? дар бонк?о.
Низоми ?арзди?? ба се унсури асоси та?сим мешавад:
• субъекти ?арз;
• таъминоти ?арз;
• объекти ?арз.
Новобаста аз асос?ои ташкил?, технологияи амалиёт?ои ?арз? се унсури асосии дар боло зикр гардида, истифода мешавад, ки самаранокии фаъолият ва номи ташкилот?ои ?арзиро ниго? медорад.
Унсур?ои асосии низоми ?арз? аз якдигар ?удонашавандаанд. Бурдбори дар фаъолияти бонк? оиди ?арзди?? дар ?олати илова намудани ?амдигарии унсур?о ифода ёфта, бовариро ба он зиёд мегардонад. Аз тарафи дигар бо канда шудани робитаи унсур?о имконияти баргардонидани ?арз имконнопазир мегардад.
Маъмул аст, ки масалан, низоми пешина (гузашта) дар асоси принсип?ои идоракунии мутамарказии и?тисод? ба объекти ?арзди?? афзалият дода мешуд. ?исоб карда мешуд, агар объекти ?арзди?? бошад, ?у?у?? гирифтани ?арз?ои бонкиро корхона ва ташкилот?о доштанд. Вале ин намуди ?арзди?? ба корхона?ои исте?сол? манфиатовар набуданд, зеро аз меъёр зиёд захира?ои модд? – ма?сулот? доштанд, ки баъзе давра?о харо?от?о аз меъёр зиёд гузаронида мешуд.
Ма?мўи се унсур?ои фундаментал? (объект, субъект ва таъминнокии ?арз) тан?о ?амчун низом истифода мешаванд.
Мисоли 1. Яке аз ширкат?ое, ки дар бозори байналмиллал? обрўи хоса ва бозори устувори фурўши молу ма?сулот дошт, дар мудати муайян ба душвории молиявии ?ори дучор гардид. Барои ?арз ба бонк муро?иат намуд. Мабла? ва мў?лати ?арз ба талабот?ои бонки мувофи?ат мекунад, зеро на ?ар ташкилоти ?арз? ба доштани чунин муштар? ноил мегардад.
Мисоли 2. Ширкате, ки ягон маротиба ба ин бонк оиди ?арз ё дигар намуд?ои хизматрасон? муро?иат накарда буд, аз ин бонк бо таъмини гарави аввалиндара?а (салиби тилло?, антиквариат, ороишоти ?иматнок), ки якчанд маротиба аз арзиши мабла?и ?арз зиёд буд, дархост пешни?од менамояд.
Дар асоси ин мисол дигар унсури низоми ?арзди?? – бовар? пайдо мешавад. Ии ибора аз маф?уми ?арз гирифта шудааст, ки бо ибораи лотин? “credo”, яъне “бовар?” – ро ифода менамояд.
?арз ?амчун муносибати и?тисод? – ин ?ама ва?т хавф буда, бе бовар? ?амкори намудан имконнопазир аст.
3. Субъектони ?арзди?анда ва намуд?ои ?арз.
Субъекти ?арзди?? ки баромад мекунад? Пеш аз ?авоб додан ба ин савол, бояд муайян намуд, ки оиди кадом намуди ?арзди?? савол пешни?од шудааст. Вобаста ба шахси ?арзди?анда шакл?ои ?арз мешаванд:
• Шакли ?арзи давлат? – ва?те, ки давлат бо мў?лат ва шарти муайян ?арз мегирад;
• Шакли хо?агидории (ти?оратии) ?арз – ва?те, ки дар муносибат?ои ?арз? таъминкунандагон баромад мекунанд, ки ба таъхир андозии пардохт?оро и?озат меди?анд ва харидор вобаста ба васи?аи навишташуда ў?дадор мешавад, ки барои моли гирифтааш дар давраи муайян арзиши онро пардохт менамояд; шахсони ?у?у?? на тан?о ?арзро дар намуди молу ма?сулот, инчунин дар намуди мабла??ои пул? пешни?од карда метавонанд;
• Шакли истеъмолии ?арз, ки субъекти ?арзгиранда шахсони во?е? баромад мекунанд;
• Шакли байналмиллалии ?арз – ва?те, ки яке аз иштироккунандагони муносибати ?арз? субъекти хори?? аст;
• ?арзи бонк? – шакли асосии ?арзди?ии муосир ба ?исоб меравад, ?ам шахсони во?е? ва ?ам шахсони ?у?у?? истифода мекунанд.
Субъекти ?арзгиранда шахсони гуногун шуда метавонанд;
1. давлат;
2. корхона ва ташкилот?о;
3. муассиса?о;
4. со?ибкорон;
5. шахсони во?е?.
Та?сими ?арз ба муштариён ва гирифтани он боз як намуди маф?уми таснифи ?арзро дар низоми ?арзди?? – намуди ?арзро муайян менамояд. Намуди ?арз ма?мўи хусусият?ое, ки барои ин ё он муомилоти мушаххаси ?арз? дар муносибати и?тисод? ва ташкил? ифода меёбад, тасниф менамояд. Хусусият?ои и?тисодии муносибат?ои ?арз? - ин хусусияти худи ?арз мебошад, ки ягонаанд (музднокй, баргардониш). Хусусият?ои ташкили дар ?олат?ои ?удогона фар?ият доранд – тартиби додани ?арз ва рўйипўшкунии он.
Дар ?ар ?олати ?удогона намуд?ои ?арз дорои низомномаи худ мебошад, ки тартиби додан ва рўйпўшкунй танзим карда мешавад.
Намуд?ои ?арз на тан?о бо субъектони ?арзгиранда , инчунин бо намуд?ои ма?ак?о фар? карда мешавад ва ба он дохил мешавад:
• вобастагии карз бо харакати сармоя;
• сохаи истифодаи карз;
• мухлати карз;
• музднокии карз;
• таминнокии карз.
Просмотр: 5633
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved