Дата: 2016-03-05
Накша:
Тараккиёти босуръати илми-техники на ин ки диккати олимони сохаи зистшиносиро ба биосфера хамчун мухити зисти организмхои зинда, балки дигар сохахои илм (риёзи хукук, этика, фалсафа ва гайра) ва чамъиятро ба худ чалб кардааст. Хар сол майдони зиёди чангалзорхо нест карда шуда, чойи чамоахои организмхои табииро сунъи иваз мекунад ва баъзе намудхои хайвонхои як вактхо микдорашон хеле зиёдбударо то нести меоранд. Партофтхои саноати, хусусан, радионуклидхо ва карбогидридхо тамоми экосистемахои оби, хоки ва хавоиро олуда мекунанд, ки хамаи ин ба вайрон шудани асоси биологи хаёт-ирсият тахдид мекунад. Норасогии об, гизо ва гайра хакикати воке шудааст ва бо афзоиши ахоли боз хам шадидтар мегардад.
Гизо. Инсон кобилият дорад, ки бе истифодаигизо то 45 руз, бе об 25 руз ва бе хаво 5 дакика умр бинад. Барои хамин одам барои фаъолияти хаётии худ бояд, ки об гизо ва хаворо истифода барад. Дар асоси маводхои ФАО хисоб карда шудааст, ки хачми махсулоти биосфера, ки ба сифати гизо истифода мешавад кариб 650.10 т-ро ташкил медихад. Талаботи ахолии руи замин ва гизо соли 1963 ба 670 милн. т ( ахолии сайёра 3,11 млрд.), соли 1970 ба 775 млн. т (ахолии сайёра 3,63 млрд.), соли 2000 ба млрд. т (ахолии 6 млрд), ва соли 2040 ба 1500 млрд.т (ахолии зиёда аз 10 млрд) мерасад.
Аз руи хисобхои олим А.А.Ничипорович шароити имрузаи сайёра кобилият дорад 10-11 млрд. одамро бо гизо таъмин кунад.
Аз сабаби нобаробар таксим шудани махсулотхои биосфера кариб 1,5 млрд. ахолии руи Заамин, хусусан дар кисми чануби-шаркии Осиё ва баъзе мамлакатхои китъаи Африка но расоии гизо мушохида мешавад. Хар сол дар сайёраи Заамин то 80-90 млн. нафар одам зиёд мешавад ки ин дар оянда талаботи одамонро ба гизо боз афзунтар мекунад.
Об. Захирахои оби нушоки (ошомидани) хам хеле мураккаб аст. Барои организми одам дар як сол 1метр куб об лозим аст. Лекин саноат хочагии кишлок ва г. талаботи онро 1000 маротиба ба сари як одам зиёд мекунад. Мисол, дар мамлакатхои тараки карда (ИМА, Олмон, Канада ва г.) сарфи об ба сари хар як одам зиёда аз 1200 метр кубро ташкил медихад. Хачми оби олудашудаи (аз хисоби саноат, наклиет, ахолии шахрхо, садамахои бахри ва г.) сайёраи Замин зиёда 1млн. км. Кубро дар як сол ташкил медихад. Ба туфайли фаъолияти одамон гирдгардиши табии оби нушоки дар руи Замин ба камшави ва сифати он аз, як тараф ба нобудшавии гидробиондхо, яъне вайроншавии геосфера ва аз дигар тараф ба махдудшавии инкишофи саноат ва шахрхо таъсир мерасонад. Олудашавии экосистемахои оби ба паст шудани фаъолнокии фотосинтетикии фитопланктонхо, ки асоси хосилшавии оксиген мебошанд, оварда мерасонад. Донистан лозим аст, ки дар рафти чараёни фотосинтези фотопланктонхо кариб 70% оксигени сайёра хосил мешавад. Солхои охир барои камкардани олудашавии обхо усулхои механики, кимиёви, физико-кимиёви ва биологиро истифода бурда, усулхои навро коркарда мебароянд.
Хаво. Ба туфайли партовхои саноати хар сол танхо CO2 ба микдори 6 млрд.т ба атмосфера партофта мешавад. Бо суръат зиёдшавии он микдори онро дар атмосфера (хозир 0,045%ро ташкил медихад) ду баробар афзун мекунад ки ин харорати миёнаи сайёраро 3-5 баланд хохад кард.
Баландшавии харорати Замин бошад, аз руи пешгуихои олимон ба обшавии яххои Антарктида, Гренландия, Арктика оварда мерасонад, ки ин баландии сатхи окёнуси чахониро то 60 м. мекунад. Дар натича зиёда аз 10% сатхи хушки (5млн. кл2) кам мешавад ва бисёр пастхамихои Аврупо, Чин, Хиндустон ва Амрикозери об мемонанд. Аз 1/3 хиссаи кисми захирахои оби нушоки кам мешаванд. Хамаи ин таксимшавии массаи сайёраро дигар карда, ба тагйирёбии суръати гардиши Замин ва кунчи моили мехвари замин меорад, ки чараёнхои куххосилшави, заминчумби ва куххои оташфишонро пурзур мекунад.
Ба гайр аз CO2 ба атмосфера микдори зиёди оксидхои карбон (0,5 млн т), 26 хазор т оксиди нитроген, 100 хазор т. карбогидратхо ва г. дар як шабонаруз партофта мешавад. Сол аз сол омехтаи гидрогенсулфит, бензол, пайвастагихои хлор, пайвастагихои фтор ва дигар моддахо афзун шуда истодааст. Хисоб карда шудааст, ки зиёдшавии микдори наклиёти замин ва хаво, истгоххои баркии гармидихи ва саноат талаботи сарфи оксигенро зиёд карда, мувозинати онро дар байни атмосфера (кам мешавад) ва пустлохи Заамин (зиёд мешавад) вайрон мекунанд.
Канданихои фоиданок. Инкишофи саноат коркарди канданихои фоиданокро метезонад. Хар сол кариб 4 км3 маъдан ба болои замин бароварда мешавад, ки микдори симоб, кобалт, кургошим, уран, арсен ва г-ро дар атмосферазиёд мекунад. Аз руи хисоби академик Н.Н. Семенов (1972) захираи сузишвории маъдани тахминан баъди 60-130 сол ба охир мерасанд. Албатта, роххои дигари ба даст овардани энергия мавчуд аст, мисол, бор охи истифодабарии таассуротхои гармии зиёд чудо мешавад, ки ин ба баландшавии харорати сайёра меорад. Олимони солхои охир чидду чахд доранд, ки аз дигар сайёрахо элементи гелийро (Не) бо ёрии киштихои кайхони ба замин оварда, аз он энергия хосил кунанд. Лекин дар солхои наздик ин масъала халли худро намеёбад.
Организмхои биогени. Фаъолияти инсон хам бо организмхои зиндаи биосфера ва хам худи инсон зарари чидди мерасонад. Пеш аз хама то экосистемаи чангалхо, ки кобилияти баланди идоракуни доранд, вайрон шуда истодаанд. Кам шудани майдони чангалхо таносуби обии сайёраро дигар карда, системахои экологи оби, хокиро вайрон мекунад. Парандахо, хайвонхо ва хашаротхои энтомофаги нобуд шуда, ба зиёд шудани микдори зараррасонхои зироатхои хочагии кишлок оварда мерасонад. Чангалхо хаворо аз захрхои олудашуда тоза карда, микдори зиёди заррачахои радиоактивиро дар худ нигох медоранд, яъне нобудкунии чангалхо, як чузъи мухими тозакунандаи хаворо бартараф мекунад.
Фаъолияти инсон ба он оварда расонид ки чои биосенозхои табииро, биосеносхои сунъи ишгол карда истодаанд. Мисол, картошка ва чуворимаккаи америкои дар дигар китъахои чахон пахн шуда, майдонхои кишти Осиёи Миёна ва Точикистонро бошад пахтаи мисри ишгол кардааст. Пешрафти илми тиб, баланд шудани дарачаи маданияти санитарии ва мавхи як катор беморихо сабаби кам шудани муриши кудакон гардид ки ин ба афзуншавии ахолии сайёраи Заамин оварда расонд, аммо баъзе нишондихандахои сифатии он хеле истироб овар аст. Чунки шумораи зиёди навзодон зиштруй ва гайри мукаррари таваллуд мешаванд. Сабаби ин пеш аз хама баланд шудани нурои иони мебошад, ки дар натичаи таркиши ядрои, олудашавии обхо ва хаво аз хисоби партовхои саноати атоми ба амал меояд. Ахолии зиёди Хиросима ва Нагасаки баъди истифодаи бомбаи атомиаз тарафи ИМА ба бемории лейкос гирифтор шуданд. Сол аз сол шумораи одамон ба бемории саратони шуш гирифтор шуда ах хисоби олудашавии (об ва хаво) карбогидридхо зиёд шуда истодааст. Хамин тавр дар пешрафти илмию техники багайр аз таъсирхои мусбат, тарафхои манфи хам чой доранд. Барои пешгири кардани окибатхои нохуш ба инсон лозим меояд, ки нисбат ба биосфера мавкеъ ва муносибати худро дигар кунад.
2.Аз биогенез ба ноогенез
Инкишофи олами узви якчанд зинахоро гузоштааст. Зинаи якум, ин ба вучудоии гардиши биотики биосфера, зинаи дуюм- мураккабшавии сохторхои даврии хаётии дар натичаи хосилшавии организмхои бисёрхучайра. Ин ду зина бо таъсири омилхои биологи амали шуда, даври биогенезро номгирифтааст. Дар зинаи сеюм бошад, чамъияти одамон пайдо мешавад. Новобаста аз он ки фаъолияти инсон аз руи максад бошуурона бошад хам, дар микеси биосфера бисёр холатхо вайронкунанда буда, инкишофи минбаъдаро махдуд мегардонад. Барои хамин хам нисбати биосфера бояд тавре рафтор кунем ки охиста –охиста онро ба кураи аклу хират- ноосфера мубаддал кунем.
Мафхуми ноосфераро якумин бор соли 1927 дар илм олими риёзишиноси фаронсави Э.Леруа истифода кард. Ноосфера аз нигохи Леруа кабати Заминие мебошад, ки ба он чамъияти одамон бо тамоми саноат, забон ва дигар намуди фаъолияти аклии у дохил мешаванд. Дигар олими фаронсави палеонтолог ва теолог П. Тейяр д Шарден дар китоби худ « Одами беназир « зинахои пеш аз хаёти (пеш аз биосферави) , хаёти (биосферави) ва одами беназирро яъне ноосфераро пешниход кард, ки онхо дар пайдархами бояд якдигарро иваз кунанд. Ба акидаи у ноосфера ин табакаи акл мебошад, ки саёраи заминро печидааст ва берун аз биосфера пайдо шуда, таксим шудааст.
Ба акидаи В. И. Вернадский ин зинаи баркароршавии ноосфера буда дар он на танхо инкишофи биосфера ва чамъият, балки хар як одами алохида бояд амали шавад.
М.И. Буд?ко алокамандии одам ва табиатро омухта ба чунин хулоса омадааст.
1. Одам як чузъи курраи инкилоби илми техники шуда, тамоми саёраро аз худ кардааст.
2. Бозсозии алокахо ва мубодилахо барои ноосфера хамчун организми ягонаи пурра шудаанд, ки тамоми кисмхои он бояд дар мувофикиятии якдигар амал кунанд.
3. Кашф намудани сарчашмахои навъи энергия, чунки дар ноосфера бе микдори зиёди энергия каноат кардан мумкин нест.
4. Дар ноосфера хамаи одамон аз руи макоми ичтимои ва некуахоли бояд баробар бошанд.
5. Вобаста аз инкишофи ноосфера имконияти идора кардани холати биосфера ва талаботи чамъияти одамон пайдо мешавад.
Солхои охир инкишофи равандхои биосферави аз холати инкишофи табии омилхои биологи (давраи биогенез ба инкишофи идоракунии шуури инсон, давраи ноогенез гузашта истодааст, яъне идора кардани биосфера бояд мувофики техника ва техналогияи нав амали шаванд. Пеш аз хама дар фаъолияти инсон бояд асосхои биосферагие, ки дар давоми милиардхо сол чамъ шудааст ба эътибор гирифта шаванд. Барои ин маркази илмие лозим аст, ки муносибати байни чамъияти одамон ва табиатро идора кунад, яъне ноогеникаро. Максади асосии ноогеники бояд он накшахои гирифтаи имруз барои бехбудии фардо бошад. Ноогеника танхо вазифаи мухофизатии биосфера нест балки максади дар ноосфера намудхои навъи растани хайвонот ва микроорганизмхоро бароварда гуногуни шакли хаётиро афзун намояд. Намудхои нав ба инсон на танхо хамчун сарчашмаи гизо о2 ва маводи саноати балки одамро барои аз худ кардани табиати гайри зинда дар коинот ёри мерасонад.
Ноогеника хамчун илм оиди идоракунии бошууронаи муносибати одам ба табиат дар сатхи ташаккулёби аст ва тачрибаи инсоният то хол аз ин нигох гайри муташаккилона гузашта истодааст.
Новобаста аз ин инсоният солхои охир харакат карда истодааст муносибати худро бо табиат дигар кунад ки пеш аз хама дар саноати партовааш кам, ёки бепартов истехсолоти даврии сарбаста аз кимиё даст кашида ва бо усулхои биологии нест кардани хашаротхои зироатхои хочагии кишлок гузаштан бор охи биотехнология ба даст овардани гизо ва гайра мушохида мешавад. Одам мушохида мекунад, ки аз хисоби кайхон (дигар сарахо масъалахои энергитикии худро хал намояд ва партовахои захрнок ва радио фаъол, ки биосфераро олуда мекунад, ба кайхон барорад, ки ин хама окибатхои фочеаовар дорад.
Инсоният омухта истодааст ки читавр энергияи нури рушноии офтоб ва кувваи шамолро пурра истифода кунад. Лекин барои кисман кардани саёраи замин энергия ва инсонит лозим меояд.
Якум бор рохи сунъи хосил кардани хлорофид , ё ки ягон моддаи кимиёвии ба у монанд ва 2 хосил кардани гидрагенро аз малекулаи об амали кунад. Дар бисёр самтхои фаъолияти инсон , усулхои ноогени ба чашм мерасад, мисол манъ кардани озмоиши яроки ядрои дар се мухит (хаво, об, хок) шартномахо дар бораи пахн накардани яроки ядро ива паст кардани микдори партовхои СО2 ба атмосфера хифз намудани кабатхои озони ва г.
Инкишофи илми нав ноогеника пеш аз хама аз инкишофи илмхои дигар генетика, тиб, биология, экология, этика, гигиена, педагогика ва г. вобаста буда, барои амали шудани он фаолияти бошууронаи чамъият ва хар як шахси алохида аз кудаки навзод саркарда то пири хиратманд лозим аст.
Таъсири ни?о? ба ?абати биосфера.
Таъсири ни?ои ба биосфера асосан бо воситаи инсон ва ?одиса?ои нога?онии табии ба амал меояд.Марз?ое, ки дар нати?аи ин таъсир ?олати табии худро гум кардаанд он ба ?абати биосфера бетаъсир нест ва ба саломатии инсон, ?олати табии системаи эколог?, фонди гении олами растан? ва ?айвонот пеш аз ?ама таъсири худро мерасонад. Сарчашмаи му?ими омили вайронкунанда аз байни таъсири ни?о? ин таъсир инсон ба биосфера мебошад, ки бо як ?атор фаъолияти худ боиси дигаргун шавии ?абати биосфераро ба ву?уд меоварад. Махсусан дар ин фаъолият роли ?арб? калон аст. ?анг натан?о ба му?ити табии, экосистема?ои табии, популятсияи организми зинда балки ба худи инсон низ хароби?ои беандоза овард. Дар вакти ?анге, ки дар хали?и Форс мо?и феврали 1991 ба амал омад 1250 сарчашма?ои нефти тарконида шуда дар нати?а р?зе та?рибан 1 млн. т. нефт с?хта шуда таркиби хаворо вайрон намуд .Таркиши бомба?о ба обект?ои градании давлати гославия дар нимаи соли 1999 боиси вайрони?о ва с?хтори бузург гашта, таркиби оби дарёи Дунай, ?авои гирду атрофии онро вайрон намуд, ?атто ба таркиби об за?рхимикат?о ?амро? гашт. Бузургтарин садама?ои техногени ва офат?ои гуногун низ ба ?абат?ои биосфери таъсири манфии худро мерасонанд.
Дар замони муосир фаъолияти му?ими вайрон намудани ?абати биосферро яро?и ма?ви оммв? - ядро?, химияв?, бактериолог? ташкил меди?ад . Яро?и ядро? бузургии хеле калон дошта , характери ма?вкунандаг? дорад ва ба му?ити зист , умуман ба ?абат?ои биосфера таъсир намуда афканишотро баву?уд меоварад, ин боиси за?ролудшудани тамоми ?абати биосфера мегардад. Мав?е, ки дар нати?аи таркиш ба амал меояд хароби?ои зиёдро баву?уд меоварад, ?атто дарахтони дар ?ангал бударо решакан мегардонад, узв?ои дарунии инсонро « ко?иш» меди?ад. Афканишоти равшаниди?анда п?шиши п?сти инсон ?айвонотро мес?зонад , ?атто ба узви бинои таъсири беандозаи худро мерасонад. Яро?и химияв? барои за?ролудшавии инсон, биота?о бо воситаи мода?ои за?ролудкунанда - газ?о, мода?ои моеъ ва сахт. Дар бани он ракета?о, мина?о, бомба?о мав?еи му?им доранд. Модда?ои за?рии химияв? ?обилияти гардиш карданро дошта ?амчун зан?ир дар ?аракат аст. Дар замони муосир модда?ои муосири за?ролудкунанда мав?уд аст, ки ба системаи асаб таъсир намуда аз фаъолият монондани узвхоро дорад ( зарин, табун, зоман), ?амчунин модда?ои за?ролудкунандаи психоген?- ру?и ба истифода дода истодаанд, ки таъсири хафакунанда - бу?икунандагиро дорад. Хамаи ин ба ?абат?ои биосфера па?н гашта ба сарват?ои табии тасири манфии худро мерасонад ва боиси марги ?исми зиёди олами зинда мегардад.
Дар давлат?ои шар? махсусан Ветнам модда?ои за?ролудкунанда асосан ба намуди дефолиант?о ( гербисид) истифода бурда мешавад , ки дар нати?а боиси та?йирёбии барги растани?о , ?атъ гаштани сабзиши растан? ва вайрон шудани экосистемаи табии мегардад. хангоми па?н кардани 100 000 т ин намуди за?ролудкунанда аз тарафи армияи И.М.А ба Ветнам 12% ?ангал, 40 % мангр ва зиёда 5 % ма?сулоти хо?агии ?ишло? зарари калон дид. Аз 150 намуд паррандагон 18 намуд бо?и монду халос, ?ариб тамоми хашарот?о аз байн рафтанд, Ба саломатии а?олии ин давлат низ таъсир намуд , зиёда аз 7 млн. а?ол? мачбур шуданд, ки марзи худро тарк кунанд .
Аввалин маротиба аз тарафи А. Галфсон соли 1970 ма?фуми « экосид »- ( ?анги эколг? ) пешни?од карда шуд , зеро ?анг сабабгори вайрон шудани массив?ои табии , ?абатхои биосфер? гардид .
Яро?и бактериолог? ( биолог?) – ба ин гур?? бактерия?о, вирус?о , за?р?о, ки барои ма?ви омма равона карда мешавад шомил аст.Асосан роли хояндагон , ?ашарот?о дар па?нкунии он?о хеле назаррас аст. Ин яро? ?ам ба тари?и ма?лул ва ?ам ба тари?и хока истифода бурда мешавад. Яро?и бактериолог? ?обилияти па?нкунандаи касали?ои инфексиониро дорад, ки боиси па?н шудани халера, тоун, вабои сибир?- с?хтан? мегардад. Бисёре аз бактерия?о ?обилияти дурру дароз зистанро дошта спора?ои он?о дар ?аво, хок дар муддати да?сола?о умр ба сар мебаранд.
Ба мушкилоти навбатии ?абати биосфера таъсири техногении ?алокатовари эколог? дохил мешавад. Таъсири техногении ?алокатовари эколог? ин садама?ои техноген? ( стансияи атоми, танкер?о) , ки ба ?олати но?оями табии меоварад ва боиси вайроншав? - ифлосшавии ?абат?ои биосфера , марги олами зинда гардада ба ин ё он давлат зарари и?тисод? меоварад. Саддама?о ва ?олат?ои н?оям нога?он ба амал омада характери мА?алл?, дорад , лекин он о?иста ба атроф па?н гашта доираи васеъро дар бар мегирад. Чуноне, ки мушо?ида?о нишон меди?ад таъсири ?алокатовари эколог? дар давлат?ои аз ?и?ати технолог? тара??? намуда ?ам баву?уд омаданаш низ аз э?тимол дурр нест, зеро вайрон кардани техникаи бехатар?, ба камбуди?о ро? дода ба хатоги дучор шудан,офат?ои табии дар ?ар ла?за ба ву?уд омаданаш мумкин аст,ки дар нати?а ба ба ?олати ?алокатовар меоварад. Хатари экологии зиёдро, ки дар нати?а ба ?олати ?алокатовар меоварад ин объект?ои радиатсион? ( стансияи атом?,корхона?ои санатие, ки с?зишвории хатарнокро коркард мекунад, кон?ои уран ва ?айра), корхона?ои химияв? , нефту газ?,система?ои на?лиёти об? ( на?лиёти ро?и о?ани ба?р? ..) маъсуб меёбад.
Бузугтарин дар таърихи инсоният ?одисаи ?алокатовар?, характери техноген? дошта 26 апрели 1986 дар энергоблоки чоруми стансияи атомии Чернобил, ки дар Украина ?ойгир аст ба амал омада аз ?исоби шуои радиатсия 29 нафар ?алок гардида , зиёда аз 120 ?азор нафар ба дигар ?ой к?чонида шуд, умуман зиёда аз 9 млн. нафар зарар диданд . На?ш?ои ин ?одисаи нога?он? то ?ол ба организми зинда , аз он ?умла ба инсон ва гении он таъсири худро расонида истодааст. Ма?сад аз ин гуфта?о дар он аст, ки ?ар ?одисае, ки дар табиат ба амал меояд, пеш аз ?ама ?абати биосфери осеб дида ?амчун зан?ир аз як ?абат ба ?абати дигар па?н мегардад. Ба?айр аз ин масо?ати зиёдро дар бар мегирад олимон ?исоб кардаанд, ки масо?ати умумии ифлосшавии радиоактив? С.Э.А Чернобил дар р?зи аввал аллакай наздик 200 ?азор км*2 ташкил дода, но?ия?ои зиёди Украина, Белоруссия, инчунин Брянску Калуга ва Тулаи вилоят?ои Федератсияи Россияро фаро гирифта буд. Радионуклид?о ?ангоми таксим шудан то ба давлат?ои Болгария, Полша, Руминия, Олмон таъсир худро расониданд. То ?ол ниго? доштани бехатар? барои истифодаи сарчашмаи энергия яке аз мушкилоти му?им ба?исоб рафта, он ?ангоми як?оягии мутахассисони ин со?а бо давлат?ои ?а?он халли худро хо?ад ёфт. Барои ом?зиши ин мушкилот ?увваи бузурги илм? роли му?им мебозад, ки хизмати академик В.М. Клечковский, Н.П.Дубинин бени?оят назаррас аст.
Объект?ои химияв? ва садама?ои дар ин объект ба амал омада, низ яке аз му?имтарин баву?удоварандаи ?олати ?алокатовар мебошад. Дар ин ?олат за?ролудшавии ?абат?ои биосфера ба ву?уд омада хатари мА?ви омма ба амал меояд, зеро консентратияи мода?ои за?р? зан?ир ба зан?ир па?н мегарданд. Ин ?одиса низ дар таърих то ?ол сабт шудааст: Соли 1984 дар фабрикаи исте?соли пестисид , ки дар хиндустон ?ойгир буда ба компанияи америкои « Юнион Карбайд » таалу? дошт, зиёда аз 30т пайвастагии фосген ва метилизосианата аз систерн хори? гардид. Дар нати?а садама баву?уд омада 3 ?азор одамон фавтиданд, зиёда аз 20 ?азор нафар нобино гаштанд , 200 ?азор нафар ба бемори?ои системаи асаб гирифтор гаштанд . хатто баъди м??лати дурру дароз фарзандони ну?сондор таваллуд гаштанд. Ин садама дар нати?аи беэътибор? ба техникаи бехатар? ба амал омад. Чунин ?одиса?о (Италия соли 1976,дар бандари Клайпедо 1971) дар давлат?ои ?ахон хеле зиёд ба амал омада буд ва омада истодааст ва боиси па?ншудани бемори?о, захролудшавии организм?ои зинда, дурру дароз таъсири он ба организми зинда мегардад.
Дар са?ифа?ои таърих ?одиса?ои ?алокатовар бо воситаи ифлосшавии оби ба?ру у?ёнус мав?еи хоси худро дорад. Дар ва?ти садамаи танкёри « Эксон вадис » (1989) ба сат?и об 50 ?азор т. нефт, августи соли 1983 дуртар аз со?или у?ёнуси Атлантика дар танкёри
« Касти - ло де Белвер » с?хтор ба амал омадаба у?ёнус ?арк гардид ва ба са?и у?ёнус 250 ?азор т. нефтро ?амро? намуд, наон?адар дуртар аз Франсия бандари Бордо ?ойгир астон соли 1978 ?ар? гашта 230 ?азор т. нефтро ба сат?и об ?амро? кард ин садама?о бузургтарин садама?ои таърих? будаба ?аёти ?азор?о организми дар об буда хатар оварда он?оро ба марг дучор намуд.
Агар чанде, ки дар сол?ои охир дар аксарият давлатхои ?а?он ?а?ми исте?соли ма?сулот паст бошад ?ам, то ?ол садама?ои техноген? ва ?одиса?ои ?алокатовар давом дорад. Тан?о соли 1993 дар марзи Россия 134 садама?о ва ?одиса?ои ?алокатовар ба ?исоб гирифта шудааст , ки о?ибат?ои эколог? дорад, яъне боиси марги 1050 нафар гардидааст. Ин садама?о дар нати?аи на?лиёти ?аво? ва ро?и о?ан, хои? намудани газ?ои за?р? - аммиак ва пропан , таркиш дар шахта?ои ангиштсанг ба амал омадааст. Ба мисоли он соли 1993 дар хати нефтии Лиончанск – Тихоре?к таркш ба амал омад дар нати?а 408 т . нефт басат?и замин ?амро? гардид ва с?хтор ба амал омад . Дар нати?аи с?хтор ?исми зиёди нефт с?хт ба ?абати ?аво таъсири худро расонд , ?исми дигараш ба об?ои зери замин? ва сат?и замин? ?амро? гардид ва ба?абати хок ,?инс?ои к??? бетаъсир намонда ба ?олати биота ва экосистема хатари калон овард . Сарчашмаи таъсири техноген? ба сарвати оби вилояти Су?д низ аз эътибор дурр нест, зеро бо таъсири а?олии Табошар, посёлкаи типи ша?ри Адрасмон, Консой, Куру?сой, Олтин – Топан, пункт?ои а?олиншин ?аромазор, Тари – Экан, Замбарак, ?игдали, Уткасу, Саримсахл?, Тол, Такели, ки зиёда 75 ?азор а?ол? ва корхона?ои тозакунии маъдан доранд ба амал меояд . ?амчунин бо масо?ати 1773 га дар марз?ои номбурда ниго?доранда?о - хвостахранили?ахо, кони маъдан?ои кушод низ сарчашмаи таъсири техногеи буда ба водии дарё?ои Тари- Экан, Уткансу, Олтин – Топкан фишори техноген? меовард, хусусан таркибу сифати обро дигаргун карда, обро ифлос месозад, дар нати?а пўшиши растан? коста гашта, сарвати хокро ба эрозия гирифтор месозад.
Таъсири техноген? ба сарват?ои об якчанд мушкилот?оро ба амал меоварад, ки он ба дигар сарватхо низ таъсири худро мерасонад. Ма?мўи ин таъсиррасони?о холати му?ити табиро дигаргун мегардад, ки боиси хатар ва зарари иктисоди мегардад ..
?айд кардан ?оиз аст, ки му?ити таби? дар инкишофи и?тисоди роли му?им мебозад, бинобар ?амин ало?амандии инсон бо му?ити таби? ин низ яке аз мушкилот?ои эколог? ба ?исоб меравад.
Сарчашмаи ифлосшавии сарвати об ин корхона?ои тозакунии маъдан, об? шахта?о, об?ои колмунал? аст, ки ин обро а?ол? бе системаи назорати сифат дар фаъолияти худ истифода мебаранд. Ин ?олат боиси па?ншавии бемори?о дар байни а?ол?, паст шудани сифтаи сарвати об ва му?ити таби? мегардад, Аз ин рў ба масъалаи таъсири техноген? ба сарвати оби вилояти Су?д ди??ати махсус додан мебоист, зеро дар асоси ?онуни механикии дифференсиатсия, мигратсияи сарвати об амал омада, таркиби оби ифлосшуда бо гурў?и элемент?ои химияв? ба об?ои сат?ии вилояти Су?д ?амро? шуда, о?ибат?ои нохуши экологиро баву?уд оварданаш мумкин аст.
Офат?ои табии ва таъсири он ба ?абат?ои биосфер? .
Ба офат?ои табии ?амаи он ?одиса?ои табиие дохил мекунанд, ки ?одиса?ои ?алокатоваррро ба амал меоваранд ва дар навбати худ ба биосфера зарари калон мерасонад. Офат?ои табии дар маркази ом?зиш ?арор дорад ва гуру?и олимони давлат?ои дунё дар ин ?ода фаъолияти илм? мебаранд. Дар байни офат?ои табии аз ?ама па?ншудатарин ?одиса?о ин замин?унб?, сунам?, амал кардани вулкан, канда шав?, шуста шав?, зери об мондани марз?ои гунонун, хушксол? ба ?исоб меравад. Аз ин ли?оз ма?з Созмони бонуфузи Миллал? Мутта?ид барнома?ои махсусро амал? менамояд, ки то ?адри имкон паст намудани хатари ин ?одиса?ост.
Офат?ои табии - ин инъикоси обективии раванди табии эволютсия ба ?исоб меравад. Ба амал омадани он дар ин ё он марз дар ососи як ?атор омил?о, ки а?амияти геолог?, геоморфолог?, таъсири и?лим бо хусусият?ои марзи мазкур ба ?исоб меравад. Маълум аст, ки офат?ои табии микёси бузургро дар бар гиранда ба устувории биосфера таъсир намуда боиси дигаргунии он мегардад.
Аз ?ихати пайдоиш ?амаи офат?ои табии ба ду тип классификатсия карда мешавад: эндогени, - яъне он вобаста ба энергияи дохилии Замин ва экзоген? , ки ба ?одиса?ои р?и замин? вобаста аст. Ба классификатсияи аввал яъне ?одисаи эндоген? замин?унб?, сунам?, фавора задании вулкан дохил шуда. Ба классификатсияи дуюм – экзоген? обхез?, кандашав?, шусташав?, хушксол? мисол шуда метавонад.
Замин?унб? – яке аз ?одисаи хатарноку нога?ониест, ки дар нати?аи ?увваи дохилии Замин ба амал меоя. Дар ?а?он ду минта?аи сейсмикии хатарнок мав?уд аст ин со?ил?ои у?ёнуси Ором, ки «?ал?аи оташин»-ро ташкил мекунад, дуюм минта?аи хатарнок ин аз ним?азираи Пиреней то архипелаги Малай т?л кашидааст.Бинобар зиччии а?олии зиёд доштани минта?аи дуюм ми?дори фавти а?олии зиёд ба ?айд гирифта шудааст. Ин чунин хатарноктарин ?одисаи замин?унбие, ки ба ?олати ?алокатовар овардааст ин дар ?исми баландк??и Тибет маъсуб меёбад. Олимон ?исоб кардаанд, ки энергияи ин замин?унб? бо энергияи 100 000 бомбаи атом? баробар буда., та?йироти релефи сат?и замин, садои баланди хатарнок
Просмотр: 14536
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved