Дата: 2017-03-14
На?ша:
Минта?аи бешадашт. Чун бешатундра, ботаник- географ?о ?амчун ?итъаи гузариш байни беша ва дашт ме?исобанд. Лекин аз ну?таи назари умум биогеограф? ? хеле ?архела аст. Масалан, беша?ои хурд дар ?исми Аврупо, дар Сибири Щарб? бошад бешаи т?с бо алаф?ои дашт?, ки барои мав?удии ?инс?ои ?ам барои дашт, ?ам барои беша характернок мусоидат мекунанд. Масалн ?арало?, у?об?ои зиёд, кукушка ва щ., ки бешадашт барои он?о хеле хуб.
Минта?аи ч?л. – дар Евроосиё аз ч?л?о дар Америкаи Шимол? аз перерия?о, дар Америкаи ?ануб? – пампас?о, дар Зеландияи Нав аз?амоа?ои туссок?о иборат аст. Ин минта?аи м?ътадил буда бо растани?ои ксерофил? зиёд ё кам ишщол шуда мебошад. Аз ну?таи назари шароити мав?удии дунёи ?айвонот бо аломат?ои зерин хос аст – назардиди хуб. Щизои расатн? хеле зиёд, дар тобистон нисбатан хушк, мав?уд? хом?шии давраи тобистон ё, ч? тавре, ки ?озир меноманд, нимхом?ш?. Дар ин нисбат ?амоа?оич?л аз бешаг?, ?атъ? фар? мекунад.
Барои ч?л?о эфимер?ои яксола хос аст, дар ба?ор гул мекунанд, баъд ма?в мешаванд ва бисёрсола, ки баъди ма?в шудани ?исми болоии картошка, пиёз, реша?ои зеризамина бо?? мемонад. Барии ч?л бутта?о хос аст, ки гур??- гур?? баъзан, якка месабзанд, ин?о спирея, олучаи ч?л?, бодоми ч?л? ва щ. мева?ои бутта?оро ?айвон?о мех?ранд.
Дар сат?и хок ушна?ои ксерофил?, буттаг? ва лишайник?о, баъзан обсабз?ои сабзу кабуд месабзад. Дар ва?ти гармоон?о хушк мешаванд, баъди борон зинда мешаванд ва ассимилятсия мекунанд. Барои ч?л?о ивазёбии бисёрмаротиба хос аст, яъне симои берунаи ч?л вобаста аст аз гулкунии растани?о, ки ?амдигарро иваз мекунанд тащир меёбад. Баъзан бо ?амъшавии зиёди ?айвон?о- сумдорон ва баъзе хоянда?о, суфт?рщай аспект ?осил мешавад.
Дар ч?л ?айвон?ои хонасоз хеле бисёр, ки аз набудани ?ой?ои пин?оншав? вобаста аст. Заминков?о хеле зиёд. Баъзе он?о хона?ои хеле мураккаб (к?рмуш?о), дигар?о сущур хона?ои чу?ур мекобанд, ки дар тобистон хоб мераванд ва ба зимистони дурру-дароз мегузаранд, сеюмин гур?? щор?ои на он ?адар чу?ур (30см) мекобанд. Баъзе ?айвон?о худашон хона насохта дар хона?ои дигар?о ?ой мегиранд. Масалан бем??ра?о, аз он ?умла ?унщузи сиё?тан, калтакалос?о, мор?о, ?атто баъзе парранда?о. ?айвон?ои хона намесозанд пода- пода шуда ?аёт мебаранд. Аз он?о сумдорон- сайгак дар биотсенози ч?л роли калонро мебозанд. Ч? тавре, ки ботаники намоён И.К.Пагоский ?айд мекунад, агар м?ътадил алафи х?ранда, нашавад он?о бо суми худ растани?оро ма?в мекунанд ва ба ?ои он?о алаф?ои бегонаи як, дусола ба ву?уд меояд. Агар чорворо зиёд поянд дар ч?л?о растани?ои бисёрсола нест мешаванд, ч?л?о хароб мешаванд ва растани?ои са?ро ва нимса?ро, ки барои щизо корношоям пайдо мешаванд.
С?хтор?о то пайдоиши инсон ?ам аз раъду бар? ба ву?уд меомад, бо пайдоиши инсон ин ?одисаи одат? мебошад. Алафи хушк дармегирад ва зуд ба майдони калон бо суръати мошин па?н мешавад. Дар ин ва?т ?айвон?ои зиёде ма?в мешаванд. Васегии ?итъаи с?хтор бо баландии 2-3м аз 1-1,5 зиёд не.ва баъди с?хтор замини сиё? мемонад. Дар ?исм?ои паст? с?хтор як чанд соат давом мекунад. Дар нати?аи с?хтор тухми растани?о алаф?ои чим?, дарахт?о мес?зад, бинобар ин с?хтор зер карда омадани бешаро ба ч?л бзмедорад. Баъди с?хтор сифати озу?а хеле баланд мешавад. Биомассаи растани?оро ч?л аз р?и ?исоби Л.Е.Родин ва Н.И.Базилеевич: дар ч?л?ои алаф? ИДМ 2500с/га (аз он?о ба ?иссаи орган?ои зеризамина ? 1700с/га рост меояд), дар ч?л?ои м?ътадили хушк 2500с/га (аз он?о ?исми зеризамина 2050 с/га). Аз р?и ?исоби П.П.Второв ва Н.Н.Дроздов биомассаи ч?л?ои баланд алаф то 1500с/га, бо зиёдшавии хушк? захираи фитомасса кам мешавад то 100- 200 с\га.
Маълумот дар бораи ма?сулоти ?амоа?ои алаф?ои ксерофил: аз р?и ?исоби Л.Е.Родин ва Н.И.Базилеевич аз 137с/га дар алафзор?о то 42 дар ч?л?ои хушк: Аз р?и ?исоби П.П.Второв ва Н.Н.Дроздов – дар ?амоа?ои баландалаф 100-200с/га, бо зиёдшавии хушкии ма?сулот то 50-10с/га кам мешавад.
Нимса?ро – дар байни ботаник- географ?о дар бораи ?удо кардани нимса?ро ?амчун минта?ваи муста?ил фикр?ои гуногун мав?уд бошад, дар байни зоогеограф?о ?алли ин масъала бешуб?а мебошад. Ин сабаб?о: ба ? комплекснокии растани?ои хусусиятнок, ки ба ч?л?о хос не ва ба мав?удии ?айвон?ои хусусияти эколог? дошта имкон меди?ад. Нимса?ро барои ?айвон?ои гуногун шароити хуби зист мебошад, масалан барои юрмони хурд, суфт?рщаи сиё? ва щ.
Са?ро?о – са?ро?о аз р?и ре?ими ?арорат фар? мекунад. Баъзеи аз он?о (са?рои минта?аи м?ътадил)- тобистони гарм ва зимистони хунук, ба дигараш (са?рои минта?аи тропик?)- тамоми сол ?арорати баланд хос аст. Боришоти солона аз 200мм зиёд не. Характери боришот гуногун. Дар са?ро?ои типи ба?римиёназамин боришоти зимистон, дар са?ро?ои типи континентал? дар тобистон зиёд. Бущшав? аз ми?дори боришоти солона як чанд маротиба зиёд ва 900-1500мм-ро ташкил мекунад. Хоки асосии са?ро- хокистар? ва ?игари равшан бо намак?ои зуд?алшаванда бисёр. Аз сабаби фарши наботот тунук будан характери хок а?амияти калон дорад. Бинобарин са?ро на бо фарши растани?о ва нуфуси ?айвон?о, балки бо хоки ?укмрон та?сим карда мешавад. Одатан 4-типи са?ро ?удокарда мешавад: гил?,намак? (солончак?о), рег? вас ангин. Аз он?о фа?ат гил? минта?ав? ?исоб мешавад.
Растани?ои са?ро бо ксероморфии калон фар? мекунад. Нимбутта?о зиёд, дар тобистон ором, баъзан аз тирамо? ба вегетатсия ощоз мекунанд. Усул?ои муоби?шав? ба шароити зисти гарму хушк (арид) гуногун аст. Дар байни бошанда?ои са?ро, хусусан са?рои минта?аи тропик? суккулент?о бисёр. Дар са?рои минта?аи м?ътадил орган?ои, ки дар ва?ти хунук мерезанд суккулент мебошанд, чунки он?о дар ?арорати паст зимистонро гузаронида наметавонад. Дарахт?ои суккулент? ?астанд, масалан саксаул?ои баргдор бута?ои бебарг-эремоспартан, каллигонум ва щ. растани?ое вомех?ранд, ки дар давраи бе борон хушк мешаванд, баъд боз зинда мешаванд. Растани?ои эфимер давра?ои сернамро истифода мебаранд. Барои са?ро?ои рег? хусусият?ои зерини фарши растани?о хос аст: ронда тавонистани реша?ои иловаг? дар ва?ти г?р шудани поёни тана бо рег, инчунин мав? нашудани сиситемаи реша?о дар ва?тикушода шудан дар нати?аи р?фташудани рег, растани?ои бебарг бо танаи бисёрсола, мав?удии растани?ои бо решаи дароз (то18м), ки то сат?и об?ои зеризамина мерасад, масалан хори янто?. Дар байни растани?ои са?рои рег?х?шадорон зиёд.
Хонасоз? хусусияти бошанда?ои са?ро мебошад. Бо хона вобаста аст на фа?ат созанда?ои он?о, инчунин ?инс?ои зиёде, ки дар он?о ?имоя меёбанд. Дар ва?ти гарми р?з ба хона гамбуск?о, ка?дум, калтакалос, мор ва дигар ?айвон?о даромада мегиранд. Кам будани ?имоя, озу?а хусусияти махсуси мав?удии ?айвон?о дар са?ро мебошад. Фа?ат ?инс?ои тез ?аракаткунанда- щизол аз ширх?рон ва парандаи чипор, аз ?исоби гузашта тавонистани аз як мавзеъ ба дигар зиста метавонанд. Он?о пода- пода ё гала- гала шуда ?аёт мебаранд. Дигар ?айвон?о бо гур???ои на он ?адар калон, ё ?уфт ё якка ?аёт мебаранд. Шароити мав?удии ?айвон?о дар са?ро?ои рег? ба худ хос аст. Мулоим будани рег васеъ шуданаш, пан?а?ои он?оро талаб мекунад, ?ам барои ширх?рон, ?ам барои ?ашарот?ои дар рег даванди баъзе олимон тахмин мекунанд, ки пан?а?ои васеъ на барои давидан, балки барои кофтани хона лозим аст. Таркиби ?инсии растани?о ва ?айвон?ои са?ро камбащал. Дар байни ?айвон?ои аз ?ама зиёд па?ншуда термит?ои( )алафх?рро хотиррасон кардан мумкин. М?рча?о дар са?ро тухмх?р ва даранда мебошанд. Ва?ти т?лон? бе щизо мав?уд шуда тавонистан хусусияти хоси бошанда?ои зиёди са?ро, чун алафх?р, чун даранда бошад.
Аз р?и андозаи фитомассаи са?ро хеле гуногун . масалан барои саксаул?ои сиё?, яъне ма?рои дарахдор во?иди фитомасса заз 500с/га, зиёд, дбарои са?ро?ои эфимер?- буттаг? -125с/га. Дар як ва?т биомасаи хушки са?рои лишайник?- нимбуттагии Сурия 9с/га, дар та?ир?ои са?ро, ки обсабз?о риво? ёфтааст ?амаг? 1,1с/га. Мутоби?и ма?сулотисолонаи ибтидоии аз 100 то 1,1 с/га тащир меёбад, дар тип?ои зиёд аз р?и ?исоб?ои П.П.Второв ва Н.Н.Дроздов 60-80с/га ташкил мекунад.
2. Минта?аи гарму хушки (ариди) субтропик? ва буттаг?.
Минта?аи беша?ои гарму хушки (ариди) субтропик? ва буттаг?.Дар байни он?о беша?ои ба?римиёназамин ва ?амо?ои буттаг? ?ои аввалро ишщол мекунад. Бисёр ва?т беша?ои дарахти щор (лавров?й) ва буттаг? ва беша?ои сахтбарг ва фар? мекунанд. Лекин фар?ият байни ин ?амоа?о калон нест, ки ба формасия?ои ало?ида ?удо кунанд. Ин як синф, ки ?амоа?ои камтар ксерофил (дарахти щор) ва ксерофили зиёд (сахтбарг).
Вилояти па?ншавии дарахти щор ва сахтбарг- субтропик?о.он?о дар ба?римиёназамин? аврупою-африка, Африкаи ?ануб?, Америкаи Шимол?, дар Чили байни 40 ва 50° арз?ои ?ануб?, дар майдони хеле калони Австралия па?н шудаанд. Хусусияти хоси ин вилоят- номувофи?ии давраи м?ътадил бо нам. Боришоти зиёд дар мавсими зимистон. Тобистон дар ин?о гарм (изотермаи июл 20°) ва хушк. Зимистон м?ътадил- ?арорати миёнаи мо?она аз 0° баланд, изотермаи январ 4°, фа?ат 1-2р?з ?ароратаз 0° як чанд дара?а паст фаромаданаш мумкин. Ми?дори боришоти миёнаи солона 500-700мм, лекин ?исми зиёди он?о ба давраи хушк рост меояд. Симои беша?о дар ин но?ия?огуногун. Дар ин ма?ал?о боришот зиёд, ?авои м?ътадили наздикии ба?р, зиёд будани нам? ба гузаштани шуои офтоб то р?и зЗамин монеа мебошад ва растани?ор намес?зонад. Дарахт?о дарахти щори канор барг?ои па?ндорад. Дар он ма?ал?о, ки намии ?аво ва ми?дори боришот кам, барои беша?о растани?ои сахтбарг хос аст. Эпифит?о- растани?ои гулдор ва ушнамонанд?о тамоман намешаванд ё на он ?адар баланд буда, дар баланди?ои (2-3м) ?ой мегиранд. Аз эпифит?о мох ва лишайник?о зиёд. Дарахт ва бутта?ои ин беша?о ?амешасабз. Таба?анокии ?амин тавр аст: ду яруси дарахт?о , баъзан якто, бисёр ва?т дарахт?о ва бутта?о на он ?адар баланд, дар зери он?о таба?аи алаф- буттаг? ?ой мегирад. Фарши ушна?о ифода намешавад. Растани?ои зиёд бо равщани эфир бой аст. Нуфуси ?айвон?о дар ин беша?о хеле гуногун аст. Дарахт?о (булут, каштан ва щ.), чун ?инс?ои с?занбарг барои озу?а меваи зиёди баландсифат ва тухм меди?ад. Бинобар ин дар ин ?о ?инс?ои сан?об, бурундук ва щ. хеле зиёд. Аз хоянда?ои замин? ?инс?ои бо тухм щизокунанда: муш, каломуш дар Евроосиё, мирмушон (хомяк) дар Америкаи Шимол? бисёр. Шумораи зиёди паранда?ои ?ашаротх?р ва тухх?р мав?уд. Паранда?ои зиёд му?им?. Зимистони ?а?и?? дар ин ?о намешавад ва ми?дори озу?а дар давоми сол барои ?аёти ширх?рон ва паранда?о кифоя. Дар беша?ои дарахт? щор? ба?римиёназамин? Аврупою-Африкабо дараз\хти щори канар бой. Алаф?ои ?инс?ои калони ?амешасабзи зери беша мав?уд. Папоритник?о ва ушна?ои эпифит? ва р?и хок? бисёр.
Беша?ои сахтбарг дар но?ия?ои ксеротерм? ?ой гирифта Ба?римиёна-замин бо дарахти ?амешасабз булут ?осил шудааст. Ин тавр беша?о хеле р?шно? ва растани?ои зерибеша ва фарши алаф дорад. Дар он?о дарахти ?улфиной, мирт, ладанник, маслина вомех?рад. Дар нати?аи буридани беша?о ?амоа?ои гуногуни буттаг? пайдо шудаанд. Он?о маквис номида мешавад, ки дар тамоми Бат?римиёназаминпа?ншуда мебошад. Ба таркиби маквис бута?ои ?амешасабзи гуногун дохил мешавад. ?амоаи маквис баланди 6-8м дорад.ба таркиби маквис писта, дарахти ?улфной, ладанник ва щ. дохил мешавад.
Гарига- таба?аи минбаъдаи нестшавии беша?о мебошад. Ин ?амоа?о паст?ад, таба?аи болои он?о бо шумораи ками ?инс?о ?осил мешавад. Ин булути буттаг?, палмаи хурд (карлик) ё палмито шуданаш мумкин. Дар он?о растани?ои б?дор зиёд (зира, розмарин, лаванда ва щ.) ва ба щизои чорво монеа мебошанд. Зиёди ин растани?о барои гирифтани модда?ои б?дор парвариш карда мешаванд. Дар Ба?римиёназамин? Шар?? дигар намуди гарига- фириган па?н шудааст. Барои ин ?амоа?о растани?ои хордор ва с?зандор хос аст. Дар Ба?римиёназамини шимол? ва шар??, дар ?ой?ои хунук ?амоа?ои буттаг? ?инс?ои хазонрезаро дарбар мегирад. Ин тавр ?амоа?оро шибляк меноманд. Аз ин ?о сирени васеъ па?ншуда пайдо шудааст. Дар Осиёи Шар?? (но?ия?ои субтропикии Хитой, Япония) ?амоа?ои ин синфи форматсия васеъ па?н шудааст. Дар ин ?о дар беша?ои сахтбарг намоянда?ои гуногуниоилаи олаш (бук) ?укмрон, ?амешасабз, бо ба?р?ои сахти п?стдор, инчунин дарахт?ои с?занбарги субтропик? (санавбари юнон (сосна), кетелеерия ва щ.). баъди буридани ин беша?о ?амоа?ои ин беша?о ?амоа?ои бутаг? пайдо мешавад, ки маквиси хито? меноманд. Хотррасон кардан лозим аст, ки Ба?римиёназамин ва Осиёи Шар?? субтропикии – мамлакат?ои маданияти ?адима мебошанд, ки растани?ои ибтидоии табии кам мондааст. Дар Америкаи Шимол? ?ам синфи ин формасия вомех?рад, ки булути ?амешасабз ?укмрон. Бутта?ои дар ?ои ин беша пайдо мешавад номи чаппаралро гирифтааст.
Дар байни беша?ои сахтбарг ва формасияи дарахти щор беша?ои ?амешасабз секвоя (дарахти хелекалони с?занбарги ёбо?), ки дар нишеби?ои Серра – Невада ва ?аторк??и со?или илоёти Калифорния риво? ёфтааст ба худ хос мебошад. Секвоя дар синни 500-800 сола мепазад, зиёдааз 3000 сол ?аёт мебарад. Тухмаш кам месабзад, лекин беша?ои ? хуб зиёд мешаванд. Дар Австралия беша?ои сахтбаргро ?инс?ои эвкалипт?о?осил мекунад. Баландии он?о ба 60-70м мерасад. Он?о омехтагии кам доранд. Ин беша?о равшан, чунки барг?ои он?о ба шуои офтоб бо ?ирраи худ нигаронида шудааст. Бинобарин зерибеша ?амешасабз ва бо ?инс?ои зиёд ?осил шуда, хеле бошук?? аст. Хусусан л?биёги?озиёд. Сахтбарги бутагии субтропик?ои Австралия номи скарбро дорад. Фарши растани?о базербешаи эвкалипт?о наздик. Дар скарб ?инс?ои л?биёг?, м?рди?о ?укмрон. Барг?о сахт, бо ?ирра меистад, хокистар?- кабуд, тира, растани?ои хордор бисёр. Шукуфтани аз ?ама бошуку? тирамо? дар май, ба?ор- август мушо?ида мешавад. Дар Африкаи ?ануб? растани?ои сахтбарг асосан аз бутта?ои барг?ои с?занмонанд дошта ва аз оилаи халан??о (вересков?х- буттаи майдабарги ?амешасабз), л?биёг?, хулан (крушина) ва щ. иборат аст. Аз р?и ?исоби Л.Е.Родин ва Н.И.Базилеевич биомассаи бешаи субтропик? баргдор 410 с/га, аз р?и ?исоби П.П.Второв ва Н.Н.Дроздов дар беша?ои ва бутта?ои субтропик? вобаста аз шароити мав?уд? аз 500 то 5000с/га дар маквис?о наздик 500с/га. Ма?сулоти ибтидоии тозаи моддаи хушк аз 50 то 150 с/га, дар ?амоа?ои ба маквис наздик 80-100с/га-ро ташкил мекунад.
Просмотр: 1499
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved